اختیار فروش و اختیار خرید چیست

اختیار معامله یک ابزار مشتقه در مالیه است. اختیار معامله یک قرارداد قانونی است که توسط یک فروشنده به یک خریدار در ازای مبلغ معینی فروخته می‌شود. خریدار این قرارداد آنگاه این اختیار را به دست می‌آورد که یک دارایی (اعم از سهام یا کالا) را تا مدت مشخصی به مبلغ تعیین شده‌ای بخرد یا بفروشد.

اختیار معامله چیست؟

فعالان بازار سرمایه و سرمایه‌گذاران همواره در معرض ریسک‌های متعددی هستند. شرایط عدم اطمینان بر بازار سایه افکنده و سرمایه‌گذاران به دنبال حداقل کردن ریسک‌ها و کاهش عدم اطمینان هستند. پژوهشگران و محققان بازار به‌دنبال ابزاری هستند که بتوانند به سرمایه‌گذاران در این زمینه کمک کنند. در همین راستا اوراق مشتقه طراحی شده‌اند. اوراق مشتقه به چهار دسته تقسیم می‌شوند:

قرارداد آتی – قرارداد سلف- قرارداد سوآپ یا معاوضه و قرارداد اختیار معامله. هدف از طراحی این اوراق کاهش ریسک، مدیریت بهتر سرمایه، ایجاد درآمد و سود‌سازی از طریق نوسان قیمت و متنوع‌سازی پرتفوی است.

قرارداد اختیار معامله چیست؟

همان‌طور که از نام آن مشخص است این نوع قرارداد به فرد دارنده یک حق و اختیار (نه اجبار) می‌دهد. یعنی فرد در زمان قرارداد اختیار دارد معامله را انجام دهد یا از آن سرباز زند. در واقع طی این قرارداد یک طرف حق (اختیار) خرید یا فروش کالایی را از طرف دیگر خریداری می‌کند. برگه‌های اختیار خریدوفروش به دوشکل اروپایی و آمریکایی است. تفاوت این دو شکل در تاریخ اعمال است. اوراق اختیار معامله آمریکایی تا تاریخ تعیین شده هر زمان قابل اعمال است اما اوراق اختیار اروپایی تنها در آن تاریخ معلوم قابل اعمال بوده و محدودتر است.

دونوع اختیار وجود دارد. اختیار خرید و اختیارفروش.

اختیار خرید:

خریدار اختیار خرید در واقع این حق و اختیار را دارد که در تاریخ معینی مقدار معینی کالا را با قیمت مشخص از فروشنده حق اختیار بخرد. چند نکته در این تعریف حائز اهمیت است. در این معامله تاریخ و مهلت قرارداد، نوع، مقدار و قیمت کالا باید مشخص باشد. همچنین خریدار اختیار آن را دارد که معامله را انجام دهد یا خیر. اما فروشنده حق اختیار در صورت اعمال حق توسط خریدارموظف به انجام آن است.

در ادامه مثالی فرضی می‌آوریم:

شخصی اختیار خرید سهم شرکت ملی مس را با قیمت توافقی 500 تومان می‌خرد. بهای برگه اختیارخرید 20 تومان و تاریخ اعمال آن 30/01/95 است. در تاریخ مذکور قیمت بازار سهم 600 تومان است. طبیعتا این شخص از حق اختیار خود استفاده و آن را اعمال می‌کند.

میزان سود این فرد: 80=20-500-600
قیمت بازار سهم – قیمت توافقی – بهای برگه اختیار = سود و زیان خریدار اختیار خرید
حال فرض کنید در 30/01/95 قیمت بازار سهم 400 تومان باشد:

چون قیمت بازار سهم از قیمت توافقی کمتر است، پس این شخص از حق خود استفاده نمی‌کند و تنها 20 تومان ضرر می‌کند. در اختیار خرید سهم، حداکثر زیان فرد خریدار برابر با بهای برگه اختیار خرید است اما سود او با توجه به قیمت بازار در تاریخ اعمال متفاوت است.
نقطه سر به سر (جایی که سود و زیان صفر است) برای این فرد برابر با قیمت توافقی به اضافه بهای برگه اختیار خرید است.

نمودار(1) معاملات فرد به شکل ذیل است:

نکته قابل توجه در مثال و توضیحات بالا آن است که ما اختیار خرید را از محضر خریدار این اوراق بررسی کردیم. یعنی نمودار و توضیحات بالا برای خریدار اختیار خرید است اما شخصی که فروشنده اختیار خرید است دقیقا عکس حالت بالا است. در فروش اختیار خرید فروشنده زیان نامحدود و سود محدود (به اندازه بهای اوراق اختیار و در صورت عدم اعمال فرد خریدار حق اختیار)خواهد داشت.

در قیمت 600 تومان زیان فروشنده به‌صورت زیر محاسبه می‌شود:
500 – 600 + 20 =- 80
قیمت توافقی – قیمت بازار + بهای دریافتی = سود و زیان فروشنده اختیار خرید

و اما در قیمت 400 تومان چون خریدار حق را اعمال نمی‌کند فروشنده حق 20 تومان (به اندازه بهای حق) سود می‌کند.

نمودار(2) فروشنده اختیار خرید:

در اختیار فروش دارنده برگه اختیار حق دارد در زمان مقرر کالای خود را بفروشد یا نگه دارد. با ذکر مثالی بیشتر توضیح می‌دهیم:

اختیار فروش

شخصی اختیار فروش سهم شرکت ملی مس را به بهای 20 تومان و قیمت توافقی 200 تومان خریداری می‌کند. مهلت اعمال این حق اختیار 31/01/95 است. در این تاریخ قیمت بازار 100 تومان است. دراین صورت فرد از حق خود استفاده می‌کند، زیرا قیمت بازار کمتر از قیمت توافقی است. سود این شخص به‌صورت زیر محاسبه می‌شود:

200 – 100 – 20 = 80
اگر در 31/01/95 قیمت بازار سهم 400تومان باشد، به نفع فرد است که از حق خود استفاده نکند و سهم را در بازار به فروش برساند. دراین حالت زیان خریدار اختیار فروش به اندازه بهای سهم و 20 تومان است (زیان محدود و سود نامحدود است). نقطه سربه سر، قیمت بازار منهای بهای برگه اختیار فروش است. (نمودار3)

فروش به عکس حالت قبل است. فرد در قیمت بازار به مبلغ 100 تومان 80 تومان زیان و در قیمت 400 تومان به اندازه بهای برگه سود می‌کند. در واقع در این حالت ضرر نامحدود و سود محدود به بهای برگه حق است. (نمودار4)

با ترکیب این اختیار‌ها می‌توان ریسک را حداقل کرد و همین‌طور پرتفویی متنوع داشت. لازم به ذکر است که این اوراق به‌زودی در بازار بورس و سهام ایران مجاز می‌شود.

منظور از اوراق اختیار معامله چیست؟ انواع اوراق اختیار معامله کدامند؟

در بازار بورس و فرابورس عنوانی با نام اوراق اختیار معامله وجود دارد که میتواند برای بسیاری از سرمایه گذاران و صاحبان سهام فعال در بورس وسوسه انگیز باشد. شاید در حال حاظر برایتان سوالاتی مانند: منظور از اوراق اختیار معامله در بازار سرمایه ایران چیست؟ اختیار معامله چیست و چه کاربردی دارد؟ قرارداد آپشن (Option) یا اختیار معامله در بورس چیست؟ انواع اوراق اختیار معامله و … مطرح باشد. در این پست قصد داریم که به این سوال ها پاسخ دهیم.

مواردی که در این پست مورد بررسی قرار میگیرند:

• منظور از اوراق اختیار معامله چیست؟
• منظور از مشتقه چیست و ابزاهای آن کدام است؟
• مزایای اوراق اختیار معامله
• منظور از حق خرید و حق فروش در اوراق اختیار معامله چیست؟

اوراق اختیار معامله چیست؟

برای پاسخ دهی به این سوال که منظور از” اوراق اختیار معامله چیست؟ “ بهتر است به تعریفی که ویکی پدیا در رابطه با اوراق اختیار معامله ارائه داده است نگاهی کنیم.

اختیار معامله یک ابزار مشتقه در مالیه است. اختیار معامله یک قرارداد قانونی است که توسط یک فروشنده به یک خریدار در ازای مبلغ معینی فروخته می‌شود. خریدار این قرارداد آنگاه این اختیار را به دست می‌آورد که یک دارایی (اعم از سهام یا کالا) را تا مدت مشخصی به مبلغ تعیین شده‌ای بخرد یا بفروشد.

با توجه به تعریفی که ویکی پدیا از اختیار معامله بیان کرده بود باید گفت که، اختیار معامله در واقع یکی از انواع اوراق بهادار مشتقه است. اختیار معامله در اصل یک قرارداد است که بین فروشنده و خریدار بسته میشود و طبق این قرارداد طرف خریدار ” اختیار معامله” حق این موضوع را دارد که در ازای پرداخت مبلغ مشخص در زمان معین مقدار سهم مشخص شده ای را داشته باشد. البته به این موضع دقت کنید که این اختیار است و فرد حق این موضوع را دارد و حتما الزامی نیست.

در مقابل طرف فروشنده قرارداد “اختیار معامله” با قرار دادن این حق به خریدار مبلغ مشخصی را هنگام عقد قرارداد دریافت میکند و با توجه به مفاد قرار داد آماده فروش دارایی مذکور است. انواع اوراق اختیار معامله ازنظر نوع قرارداد عبارتند از: اوراق اختیار خرید (Call) و اوراق اختیار فروش (Put). انواع اوراق اختیا معامله از نظر نحوه اعمال عبارتند از اوراق اختیار معامله آمریکایی که تا زمان سررسید قابل اجراست و اوراق اختیار معامله اروپایی که فقط در تاریخ انقضا قابل اجراست.

افرادی که اوراق اختیار معامله را می‌خرند خریدار (Holder) و کسانی که آن را می‌فروشند فروشنده (Writer) نام دارند. تفاوت اصلی بین خریداران و فروشندگان این است؛ خریداران حق خرید و خریداران حق فروش (خریداران) اجباری ندارند که خرید یا فروش انجام بدهند. آن‌ها می‌توانند اگر بخواهند از حقوق خود استفاده کنند. این ریسکِ خریداران اختیار معامله را محدود می‌کند، به این‌صورت که بیشترین ضرری که ممکن است متوجه‌ آن‌ها باشد، از دست دادن حق اجرت اختیار معامله است.

اما فروشندگان حق خرید و فروشندگان حق فروش (فروشندگان) مجبور هستند بخرند یا بفروشند. به این معنا که فروشنده ممکن است به قول خود برای خرید یا فروش عمل کند. این یعنی فروشنده‌ اختیار معامله ریسک نامحدود دارد، یعنی ممکن است خیلی بیشتر از قیمت اجرتِ اختیار معامله را از اختیار فروش و اختیار خرید چیست دست بدهد.
به این دلیل که این اختیار معامله به خریدار فقط حق معامله سهام مشخص شده را داده است و الزامی نیست، اگر خریدار این حق به هر دلیلی به معامله آن سهام جامه عمل نپوشاند فقط مبلغی که برای خرید این حق از فروشنده پرداخت کرده را از دست میدهد.

ابزار مشتقه چیست؟

در قسمت فوق برای تعریف اوراق اختیار معامله به واژه مشتقه اشاره کردیم. در واقع اوراق اختیار معامله اعم از اوراق اختیار فورش و یا اوراق اختیار خرید یکی از انواع ابزار مشتقه هستند. حال به تعریف بازار مشتقه پرداخته و می گوییم ابزار مشتقه (Derivative) چیست؟

بازار مشتقه در برابر بازار نقدی قرار می گیرد. در بازار نقدی کالا یا اوراق بهادار در یک لحظه معامله شده و خرید و فروش انجام می گیرد و کالا تحویل می شود به همین دلیل به بازار نقدی بازار آنی نیز گفته می شود. در بازارهای آنی معاملات در زمان حال و بر اساس قیمت جاری بازار صورت می‌گیرد. اما بازار مشتقه بازاری است که تحویل کالا در زمان معامله انجام نمی شود به همین دلیل به بازار مشتقه بازار آتی نیز گفته می شود. در بازار آتی پرداخت پول و دریافت کالا در آینده اتفاق می‌افتد.

اوراق اختیار معامله قراردادهایی هستند که در بازار مشتقه انجام می گیرند. از آنجایی که ارزش اوراق اختیار معامله به ارزش دارایی های دیگر وابسته است به آن ها اوراق مشتقه گفته می شود.

مزایای اوراق اختیار معامله چیست؟

صاحبان سهام و سرمایه گذاران میتوانند با استفاده از اوراق اختیار خرید از ضرر های احتمالی جلوگیری کنند و یا ضررها را به حداقل ممکن برسانند و در اصل توانایی تطبیق خود را با شرایط روزهای آتی داشته باشند. به عنوان مثال سرمایه گذاران و سهامداران میتوانند از اوراق اختیار معامله در هنگام سقوط بورس استفاده بسیار کند تا به سود آن تمام شود. از جمله مزایای اوراق اختیار معامله عبارتند از:

• جلوگیری از ضرر بسیار و سود بیشتر
• کاهش ریسک
• سود بهتر
• استفاده از مزیت زمانی جهت تصمیمات آتی

اوراق اختیار معامله معمولا برای سرمایه گذاران و سهامدارانی مناسب است که ریسک پذیری بالایی دارند و میتوانند سرمایه گذاری بلند مدت کنند و همین موضوع میتواند برایشان سود بسیار زیادی را به همراه داشته باشد.

منظور از حق خرید و حق فروش در اوراق اختیار معامله چیست؟

عنوان هایی وجود دارد به نام ” حق خرید” و “حق فروش” که در قسمت های فوق به تعریف آن ها کمی پرداختیم اما به طور اختصاصی تر باید بگوییم که، منظور از حق خرید اوراق اختیار معامله این است که طبق قرارداد اختیار خرید، دارنده اوراق اختیار معامله، این حق را دارد تا دارایی خود را در تاریخ معین و با قیمت مشخصی خریداری کند. حق فروش و قرار داد فروش در اوراق اختیار معامله، قرارداد اختیار فروش، این قرارداد به دارنده آن، حق فروش یک دارایی در تاریخ معین و با قیمت مشخص را می دهد.

قرارداد اختیار معامله در زیان: در مورد قرارداد اختیار معامله فروش، به هر قرارداد اختیار معامله که قیمت اعمال آن از قیمت پایانی سهم پایه در بازار نقدی کمتر است و در مورد قرارداد اختیار معامله خرید، به هر قرارداد اختیار معامله که قیمت اعمال آن از قیمت پایانی سهم پایه در بازار نقدی بیشتر است ، گفته می شود.

قرارداد اختیار معامله در سود: در مورد قرارداد اختیار معامله فروش، به هر قرارداد اختیار معامله که قیمت اعمال آن از قیمت پایانی سهم پایه در بازار نقدی بیشتر است و در مورد قرارداد اختیار معامله خرید، به هر قرارداد اختیار معامله که قیمت اعمال آن از قیمت پایانی سهم پایه در بازار نقدی کمتر است گفته می شود.

قرارداد اختیار معامله به زبان ساده

از گذشته تاکنون معاملات بین افراد در قالب قرارداده انجام شده است .این قرارداد ها به صورت سنتی نقش بسزایی در انجام داد و ستد دارند. این دادوستد ها در بورس ها معمولا در قالب قرارداد های استاندارد انجام می پذیرد. در بورس کالای ایران نیز معاملات در قالب قرارداد های استاندارد شده انجام می شود و به طور کلی چند نوع قرارداد برای معامله کالاها وجود دارد . دسته ای از این قرارداد ها در بازار های سنتی برای معاملات کالا استفاده می شود که همان قرارداد های نسیه ،نقد و سلف است. اما دسته ای دیگر از قراردادها به تازگی در کشور ما مطرح شده اند که به اصطلاح به آنها قرارداد های مشتقه گفته می شود. از مهمترین آنها می توان به قرارداد های آتی و اختیار معامله اشاره کرد.

1. قرارداد های آتی : قراردادی است که فروشنده بر اساس آن متعهد می شود در آینده ،مقدار معینی از کالا را به قیمتی که الان تعیین می کنند بفروشد و در مقابل طرف دیگر قرارداد متعهد می شود که آن کالا را با آن مشخصات خریداری کند.
2. قرارداد اختیار معامله : نوعی قرارداد است که بر اساس اختیار فروش و اختیار خرید چیست آن خریدار اختیار معامله این حق را پیدا می کند که مقدار مشخصی از دارایی پایه را با مبلغ مشخص در زمان مشخص در اینده از فروشنده اختیار معامله خریداری کند و یا به او بفروشد.

در این گفتار تلاش است که در کنار بیان مفاهیم اصلی قرارداد های اختیار معامله ،کارکرد دو نوع اختیار خریده و اختیار فروش به زبانی ساده بیان شود.

قرارداد اختیار معامله

قرارداد اختیار معامله قراردادی است که در آن یک طرف ،اختیار(حق)خرید و یا فروش کالایی را از طرف دیگر خریداری می کند. قرارداد اختیار معامله به دو نوع کلی اختیار خرید و اختیار فروش می شود. در هر کدام از این دو نوع قرارداد، دو طرف خریدار و فروشنده با یکدیگر وارد معامله می شوند.

1-اختیار خرید

خریدار در قرارداد اختیار خرید ،حق خرید یک کالا را در اینده از فروشنده اختیار خواهد داشت . فروشنده اختیار نیز در قرارداد اختیار خرید متعهد است ، زمانی که خریدار اختیار تمایل به استفاده از حق خود دارد ،کالا را به قیمت توافق شده به او بفروشد.

به عنوان مثال فرض کنید بازار خرید و فروش خودرو در چند ماهه گذشته با سردرگمی روبه رو بوده وپیش بینی دقیقی در خصوص افزایش یا کاهش قیمت خودرو وجود ندارد . بهروز تمایل به خرید یک دستگاه پراید دارد؛ ولی پول کامل برای خرید نقدی خودرو ، یک ماه آینده در اختیارش قرار خواهد گرفت . همچنین با توجه به تغییرات اخیر قیمت او نگران افزایش قیمت پراید در یک ماه اینده است. هم اکنون قیمت پراید در بازار مثلا 20 میلیون تومان می باشد .بهروز تصمیم میگیرد با علی (مالک خودرو پراید که تمایل به فروش آن را دارد) وارد مذاکره شده و قراردادی را با او منعقد کند . در طی این قرارداد بهروز با پرداخت 500هزار تومان به علی این حق را خواهد داشت که در ماه آینده بتواند با پرداخت 20 میلیون تومان پراید را از خریداری کند.

در این مثال توجه به این نکته ضروری است که بهروز مبلغ 500 هزار تومان را بابت خرید این حق پرداخت می کند نه به عنوان پیش پرداخت معامله، در نتیجه در صورتی که بخواهد در ماه بعد از این حق استفاده کند، باید برای خرید پراید مبلغ 20 میلیون تومان بپردازد نه نوزده و نیم میلیون.

حال اگر ماه بعد قیمت پراید بیشتر از 20 میلیون تومان شود، بهروز قطعا از حق خود استفاده میکند و با پرداخت 20 میلیون تومان (قیمتی که ماه قبل توافق کرده بودند)به علی ،پراید را از وی دریافت میکند.

در صورتی که قیمت پراید ماه بعد کمتر از 20 میلیون تومان بشود ،منطقی نیست که بهروز از حق خود استفاده کند چرا که میتواند چراید را در بازار آزاد به قیمت کمتری خریداری کند. در این حالت تنها ضرری که از کاهش قیمت متحمل شد پرداخت 500 هزار تومان بابت خرید حق(که همان قرارداد اختیار خرید می باشد) است.

2- اختیار فروش

خریدار اختیار در قرارداد اختیار فروش، حق فروش کالا درآینده به فروشنده اختیار معامله خواهد داشت . فروشنده اختیار نیز در قرارداداختیار فروش متعهد است زمانی که خریدار اختیار تمایل به استفاده از حق فروش خود دارد ، کالا را به قیمت توافق شده از او بخرد.

در این مثال اختیار فروش را با مثال خرید ماشین تفسیر میکنیم . تصور کنید بهروز یک ماه بعد از قصد فروش پراید خود را دارد.ولی از کاهش یا افزایش قیمت ها در بازار خودرو پیش بینی دقیقی ندارد.فرض کنید هم اکنون قیمت پراید در بازار 20 میلیون تومان است و او نگران کاهش قیمت و افت قیمت پراید خود میباشدو لذا تصمیم میگیرد با محمد وارد مذاکره شده و قراردادی را با او منعقد کند .

در طی این قرارداد بهروز این را خواهد داشت که پراید خود تا ماه آینده به محمد بفروشد و محمد موظف به خرید پراید است. در واقع بهروز با پرداخت 250 هزار تومان ،حق فروش پراید را به قمیت 20 میلیون تومان به محمد خواهد داشت . واین 250 هزار تومان بابت خرید این حق پرداخت شده است وتاثیری در قیمت توافقی معامله در ماه آینده (20میلیون) ندارد.

سود و زیان طرفین

حال اگر ماه بعد قیمت پراید کمتر از 20 میلیون تومان شده باشد ،بهروز از حق خود استفاده میکند و محمد موظف است 20 میلیون تومان را به بهروز پرداخت کند و پراید را از او بخرد ؛ولی اگر پس از یک ماه قیمت خودرو افزایش یابد بیش از 20 میلیون تومان شود منطقی نیست که بهروز از حق خود استفاده کند پرا که میتواند پراید را در بازار به قیمت بیشتری بفروشد . زیان بهروز در اختیار فروش و اختیار خرید چیست اختیار فروش و اختیار خرید چیست این حالت 250 هزار تومانی است که بابت خرید حق فروش ،به محمد پرداخت کرده بود.

با توجه به مثال های فوق، اگر تغییرات قیمت در ماه بعد ، به گونه ای باشد که علی (به عنوان فروشنده اختیار خرید) و محمد (به عنوان فروشنده اختیار فروش) متحمل زیان شود امکان دارد به تعهد در زمانی که بهروز میخواهد از اختیار خود استفاده کند،عمل نکند ؛یعنی در مثال اول خودرو رابه او نفروشد یا در مثال دوم خودرو را از او نخرد . در این صورت گفته میشود علی در اختیار خرید و محمد در اختیار فروش نکول کرده اند.

قرارداد های اختیار معامله در بورس ها

برای اینکه فروشندگان اختیار متعهد به انجام تعهدات خود طبق قرارداد باشند ،قراردادهای اختیار معامله در بورس ها مورد معامله قرار میگیرند. در این حالت بورس ها انجام تعهدات فروشنده اختیار در مقابل خریدار اختیار را تضمین میکند.

اعمال اختیار

هنگامی که خریدار اختیار معامله ، از اختیار خود استفاده می کند ،گفته میشود که خریدار ،قرارداد خود را اعمال کرده است. در اختیار خرید ، باافزایش قیمت ، بهروز اختیار خود را اعمال میکند.

قیمت اعمال

قیمتی که در اینده ،خرید وفروش کالای مورد نظر بر مبنای آن انجام می گیرد. ابن مبلغ هنگام استفاده از اختیار خرید یا فروش باید پرداخت شود . در مثال خرید و فروش خودرو ،به مبلغ 20 میلیون تومانی که بهروز و علی در اختیار خرید و بهروز و محمد در اختیار فروش در ابتدای ماه بر آن توافق کردند قیمت اعمال گفته میشود.

سبک اعمال

در واقع نشان دهنده ی موعد زمانی برای استفاده اعمال اختیار خرید یا اختیار فروش توسط خریدار است. سبک اعمال عموما در قرارداد های اختیار معامله به دو صورت است.

1-وقتی خریدار فقط در سررسید امکان استفاده از حق خود را داشته باشد. در دو مثال آورده شده ، بهروز فقط در پایان تیر ماه 1396 می توانست از اختیار خرید یا اختیار فروش خود استفاده کند (اعمال کند). به قرارداد های اختیاری که به این نحو اعمال اختیار فروش و اختیار خرید چیست می شوند، اختیار معامله اروپایی گفته می شود.

2- وقتی خریدار امکان استفاده از حق خود در هر زمان تا سررسید را داشته باشد. به عنوان مثال ،اگر بخواهیم با دو مقال فوق بخواهیم قرارداد اختیار معامله آمریکایی را تفسیر کینم ،بهروز در هر زمان تا پایان اختیار فروش و اختیار خرید چیست تیر 1396 میتواند از اختیار خرید یا اختیار فروش استفاده کند(اعمال کند). در این نوع اختیار معامله ها ،خریدار هر زمانی تا سررسید که احساس کند با اعمال قرارداد ،سود خواهد برد ،میتواند قرارداد را اعمال کند. به قرارداد های اختیاری که به این نحو اعمال میشوند ، اختیار معامله آمریکایی گفته می شود.

قیمت اختیار

در هر یک از قرارداد های اختیار فروش و اختیار خرید ،فروشنده اختیار معامله مبلغی را تحت عنوان قیمت اختیار از طرف مقابل بابت اختیاری که به او میدهد دریافت می کند . در مثال خرید ماشین ،بهروز قرارداد اختیار خرید ،مبلغ 500 هزار تومان به علی و در قرارداد اختیار فروش مبلغ 250 هزار تومان به محمد پرداخت کرد . به این مبلغ ، مبلغ اختیار می گویند.

اختیار خرید و فروش در سهم چیست؟

کارشناس بازار سرمایه در رابطه با قراردادهای آتی سهام توضیحاتی ارائه داد.

به گزارش صدای بورس ، اکبر ادهم، کارشناس بازار سرمایه در پاسخ به این پرسش که اختیار خرید و فروش در سهم چیست؟ بیان کرد: اختیار معامله قراردادی است دوطرفه بین خریدار و فروشنده که بر اساس آن خریدار قرارداد حق (نه الزام و تعهد) دارد که مقدار معینی از دارایی مندرج در قرارداد را با قیمت معین و در زمانی مشخص بخرد یا بفروشد.

وی افزود: بنابراین بر اساس این قرارداد دو طرف توافق می‌کنند که درآینده معامله‌ای انجام دهند، در این معامله خریدار اختیار معامله، در ازای پرداخت مبلغ معینی، حق خرید یا فروش دارایی مندرج در قرارداد را در زمانی مشخصی با قیمتی که هنگام بستن قرارداد تعیین شده است، به دست می‌آورد، از طرف دیگر فروشنده قرارداد اختیار معامله، در مقابل اعطای این حق به خریدار با دریافت مبلغ معینی هنگام قرارداد براساس مفاد قرارداد آماده فروش دارایی مذکور است.

ادهم اظهار کرد: بنا بر تعریف قرارداد اختیار معامله، دارنده قرارداد (اختیار) در اعمال حق خرید خود مختار است و به عبارت دیگر هیچ تعهد و الزامی ندارد، در صورت صرف نظر وی از اجرای قرارداد مبلغی را در ازای این حق پرداخته است از طرف دیگر فروشنده در صورت خواست خریدار مجبور به اجرای قرارداد است.

قراردادهای اختیار معامله به دو دسته طبقه بندی می‌شوند

وی افزود: قرارداد اختیار خرید (Call Option) دارنده این نوع اختیار معامله، حق دارد که مقدار معینی از دارایی مندرج در قرارداد را با قیمت مشخصی به قیمت توافقی - در دوره زمانی معینی بخرد.

کارشناس بازار سرمایه تشریح کرد: قرارداد اختیار فروش (Put Option) این قرارداد به دارنده حق می‌دهد که مقدار معینی از دارایی مندرج در قرارداد را با قیمت توافقی در دوره زمانی مشخصی بفروشد، درحالی که خریدار قرارداد اختیار خرید، به امید افزایش قیمت آن را می‌خرید، خریدار قرارداد اختیار فروش پیش بینی می‌کند که قیمت در آینده کاهش خواهد یافت.

ادهم اظهار کرد: قرارداد آتی (Future Contract) قراردادی است که فروشنده براساس آن متعهد می‌شود، در سررسید معین، مقدار معینی از کالای مشخصی را به قیمتی که اکنون تعیین می‌کنند بفروشد و در مقابل طرف دیگر قرارداد متعهد می‌شود آن کالا را با آن مشخصات خریداری کند، در قراردادهای آتی، کالا یا دارایی که قرارداد آتی روی آن منتشر می‌شود را به اصطلاح دارایی پایه می‌گویند.

وی افزود: معمولاً در بورس‌های دنیا دارایی‌های مختلفی از جمله محصولات کشاورزی، سهام، انواع فلزات، انواع فرآورده‌های نفتی و سایر محصولات به عنوان قرارداد آتی منتشر می‌شوند و به عنوان دارایی پایه قراردادهای آتی مطرح می‌کردند، بنابراین در قرارداد آتی سهام، دارایی پایه، سهام شرکت‌های پذیرفته شده در بازار سرمایه است.

ادهم گفت: مشخصات سهام که قرار داد آتی روی آن منتشر و اطلاعیه معاملاتی قرارداد آتی ذکر می‌شود. توصیه می‌شود سرمایه گذاران قبل از سرمایه گذاری در این اوراق، اطلاعیه مربوط به آن را مطالعه نمایند، در حال حاضر یکی از ریسک‌های جدی قراردادهای اختیار معامله و آتی سهام نقد شوندگی آن می‌باشد و با وسعت نقدینگی زیاد امکان معامله وجود ندارد، لذا استقبالی از اهالی بازار به صورت گسترده نمی‌شود.

قرارداد اختیار خرید و فروش سهام چیست؟

کارشناس بازار سرمایه گفت: در قرارداد اختیار معامله خریدار در ازای پرداخت مبلغ معین، حق خرید یا فروش دارایی مندرج در قرارداد را به دست می‌آورد.

بابک سالاروند کارشناس بازار سرمایه در پاسخ به این پرسش که قرارداد اختیار معامله چیست؟، اظهار کرد: اختیار معامله قراردادی دوطرفه بین خریدار و فروشنده است که براساس آن خریدار قرارداد، حق (نه الزام و تعهد) دارد که مقدار معینی از دارایی مندرج در قرارداد را با قیمت معین و در زمانی مشخص بخرد یا بفروشد. در قرارداد اختیار معامله، خریدار در ازای پرداخت مبلغ معینی، حق خرید یا فروش دارایی مندرج اختیار فروش و اختیار خرید چیست در قرارداد را در زمانی مشخصی با قیمتی که هنگام بستن قرارداد تعیین شده است، به دست می‌آورد.

او بیان کرد: از طرف دیگر، فروشنده قرارداد اختیار معامله، در مقابل اعطای این حق به خریدار، با دریافت مبلغ معینی هنگام عقد قرارداد، براساس مفاد قرارداد آماده‌ی فروش یا خرید دارایی مذکور در سررسید است.

کارشناس بازار سرمایه افزود: دارنده قرارداد اختیار معامله، در اعمال حق خود مختار است و به عبارت دیگر هیچ تعهد و الزامی ندارد و در صورت صرف نظر وی از اجرای قرارداد، مبلغی را که در ازای این حق پرداخته است از دست می‌دهد. از طرف دیگر فروشنده در صورت خواست خریدار، مجبور به اجرای قرارداد است.

سالاروند در پاسخ به این پرسش که، چند نوع قرارداد‌های اختیار معامله وجود دارد؟، گفت: اختیاری که برای خرید یک دارایی داده می‌شود را، اختیار خرید می‌گویند. به طور مثال، سرمایه‌گذار تصمیم می‌گیرد که اختیار خرید ۱۰۰ سهم شرکت "الف" را با قیمت توافقی ۱۰۰۰ تومان بابت هر سهم، خریداری کند. فرض کنید قیمت جاری سهم مزبور ۹۸۰ تومان، تاریخ انقضای قرارداد چهار ماه و قیمت قرارداد اختیار معامله بابت هر سهم ۵۰ تومان اختیار فروش و اختیار خرید چیست است؛ بنابراین سرمایه‌گذاری اولیه برای خرید قرارداد ۵۰۰۰ تومان است. اگر قیمت سهم در تاریخ انقضای قرارداد کمتر از ۱۰۰۰ تومان باشد، مسلم است سرمایه‌گذار قرارداد را به اجرا نمی‌گذارد، چون خریدن سهمی که قیمت روز آن کمتر از ۱۰۰۰ تومان است با قیمت توافقی ۱۰۰۰ اختیار فروش و اختیار خرید چیست تومان عاقلانه نیست.

او بیان کرد: در این وضعیت سرمایه‌گذار میزان سرمایه‌گذاری اولیه خود (۵۰۰۰ تومان) را از دست می‌دهد. اما اگر قیمت سهم در تاریخ سررسید بیشتر از ۱۰۰۰ تومان باشد، سرمایه‌گذار قرارداد را به اجرا می‌گذارد. فرض کنید قیمت سهم به ۱۱۵۰ تومان برسد. با اختیار فروش و اختیار خرید چیست اجرای قرارداد سرمایه‌گذار می‌تواند ۱۰۰ سهم را با قیمت هر واحد ۱۰۰۰ تومان خریداری کند. اگر او در همان زمان سهم خود را در بازار به فروش برساند مبلغ ۱۵۰۰۰ تومان (۱۵۰ تومان بابت هر سهم) سود می‌کند. با کسر هزینه اولیه خرید قرارداد اختیار معامله، سود خالص سرمایه‌گذار ۱۰۰۰۰ تومان است

او افزود: اختیار معامله مدت معینی دارد. حق خرید یا فروش دارایی در یک قیمت معین فقط تا تاریخ انقضایی که قبلاً مشخص شده است، امکان خواهد داشت.

سالاروند در خصوص قرارداد اختیار فروش نیز گفت: همچنین قرارداد اختیار فروش، به دارنده حق می‌دهد که مقدار معینی از دارایی مندرج در قرارداد را با قیمت توافقی در دورة زمانی مشخصی بفروشد. درحالی که خریدار قرارداد اختیار خرید، به امید افزایش قیمت آن را می‌خرید، خریدار قرارداد اختیار فروش پیش‌بینی می‌کند که قیمت در آینده کاهش خواهد یافت.

او بیان کرد: سرمایه‌گذاری را در نظر بگیرید که قرارداد اختیار فروش (از نوع اروپایی) ۱۰۰ سهم شرکت "الف" را با قیمت توافقی ۷۰۰ تومان خریداری می‌کند. فرض کنید که قیمت جاری سهم مزبور ۶۵۰ تومان، تاریخ انقضای قرارداد سه ماه بعد و قیمت قرارداد برای هر سهم ۷۰ تومان باشد؛ بنابراین سرمایه‌گذاری اولیه (برای خرید قرارداد) ۷۰۰۰ تومان است. چون قرارداد اروپایی است، فقط در زمان انقضا قابل اجراست و در صورتی که قیمت در آن زمان کمتر از ۷۰۰ تومان باشد اجرا می‌شود.

کارشناس بازار سرمایه افزود: فرض کنید قیمت سهم اختیار فروش و اختیار خرید چیست شرکت "الف" در تاریخ انقضا ۵۵۰ تومان باشد، سرمایه‌گذار می‌تواند براساس قرارداد ۱۰۰ سهم را با این قیمت بخرد و با قیمت ۷۰۰ تومان بفروشد و ۱۵۰۰۰ تومان (۱۵۰ تومان برای هر سهم) سود به دست آورد. اگر ۷۰۰۰ تومان سرمایه‌گذاری اولیه را از این مبلغ کم کنیم. سود خالص سرمایه‌گذار ۸۰۰۰ تومان خواهد بود. در این راهبرد نیز تضمینی وجود ندارد که سرمایه‌گذار سود کند. اگر قیمت کالا در زمان انقضا، بیشتر از ۷۰۰ تومان باشد، قرارداد اختیار فروش ارزش ندارد و سرمایه‌گذار مبلغ ۷۰۰۰ تومان سرمایه‌گذاری اولیه را از دست می‌دهد.