دارایی‌های مالی بازار سرمایه
در این صندوق‌ها تحلیل‌گران و مدیران سرمایه‌گذاری، پیوسته تلاش می‌کنند تا با یافتن گزینه‌های مناسب و خرید و فروش به موقع آنها، عملکرد ویژه‌ای برای سرمایه‌گذاران خود فراهم کنند و به آنها اطمینان دهند که سرمایه خود را به دست افراد متخصص سپرده‌اند.
بر خلاف سهام و سایر اوراق بهادار که ممکن است در بازه‌ای از زمان، برای فروش آنها صف‌های سنگینی ایجاد شود و سهامداران نتوانند سرمایه خود را نقد کنند، صندوق های سرمایه گذاری نقدشوندگی بالایی دارند. صندوق‌های سرمایه‌گذاری، این امکان را به سرمایه‌گذاران می‌دهد تا در هر زمان که بخواهند با توجه به ارزش روز دارایی‌های موجود در صندوق و پس از کسر هزینه‌های مربوطه، تمام یا تعدادی از واحدهای سرمایه‌گذاری خود را به وجه نقد تبدیل کنند یا به اصطلاحی دیگر باطل کنند.
صندوق‌های سرمایه گذاری با متنوع سازی دارایی ها، خطرات سرمایه‌گذاری مستقیم در بورس را کاهش می دهند. همچنین اگر شخص اطلاعات و تجربه کافی از بازار نداشته باشد نیز امکان دارد که به راحتی در این روش کسب سود کند و متحمل ریسک زیادی نشود.
از مهمترین ویژگی ها و مزیت های صندوق های سرمایه گذاری، امکان سرمایه گذاری با پول کم است. سرمایه‌گذاری در بورس با مبالغی در حدود چند ده هزار تومان نیز از طریق برخی صندوق‌ها امکان‌پذیر است.
صندوق سرمایه گذاری چیست؟
فرآیند سرمایه‌گذاری در بازار سرمایه به صورت کلی به دو نوع مستقیم و غیر مستقیم انجام می‌شود. در سرمایه‌گذاری مستقیم، سرمایه‌گذار به صورت مستقیم به تحلیل بازار پرداخته و فرآیند معاملات خود را در بازار مدیریت میکند. سرمایه گذاری غیرمستقیم، شخص سرمایه خود را در اختیار افراد یا شرکت‌هایی قرار می دهد تا آنها به بهترین شکل با آن سرمایه فعالیت کنند و در نهایت برای سرمایه‌گذاران سود خوبی را کسب کنند.
به بیان ساده تر، صندوق سرمایه گذاری نهادی مالی متشکل از گروهی کارشناس و متخصص است که تحت نظارت سازمان بورس به مدیریت سرمایه مشتریان خود می‌پردازد. صندوق‌های سرمایه‌گذاری با تجمیع وجوه سرمایه‌گذاران و در اختیار داشتن منابع مالی گسترده و با استفاده از دانش و تخصص مدیریت سبد دارایی، تلاش می‌کنند این امکان را برای سرمایه‌گذاران فراهم کنند تا با دارایی مورد نظر خود (هرچند اندک) در سبدی متنوع از اوراق بهادار شامل سهام، اوراق مشارکت و سایر دارایی‌های مالی سرمایه‌گذاری کنند و از مزایای آن بهره‌مند شوند.
انواع بازار
در مقالات گذشته در مورد لزوم سرمایه‌گذاری برای رسیدن به موفقیت مالی صحبت کردیم. گفتیم که برای رقم زدن زندگی بهتر و دستیابی به موفقیت باید سرمایه‌گذاری صحیح را یاد بگیریم و از هر پس‌اندازی، چه کم و چه زیاد، با نگاه سرمایه‌گذاری استفاده کنیم.
در مورد معجزه سرمایه‌گذاری دیدیم که با صبر و پشتکار و دستیابی به سودهای اندک سالانه، ماهانه و روزانه می‌توانیم به راحتی به خواسته‌ها و ثروت دلخواه خود برسیم.
اما سوالی که ممکن است برای شما هم به‌وجود بیاید این است که “چگونه می توانیم به این سودها برسیم؟” یا “برای کسب بیشترین سود ممکن، کجا باید سرمایه‌گذاری کنیم؟”
برای پاسخ دادن به این سوال‌ها بهتر است ابتدا با انواع بازار هایی که میتوان در آنها سرمایه‌گذاری کرد آشنا شویم.
تعریف بازار و انواع بازار های سرمایه‌گذاری
بازارها از تنوع بسیاری برخوردارند. در تعاریف اولیه، بازار را به عنوان یک مکان فیزیکى اطلاق می‌کردند که خریداران و فروشندگان براى مبادله کالا و خدمات در آن جمع مى‌شدند. اما با گذشت زمان و با ظهور بازارهای غیر فیزیکی، تعاریف کمی متفاوت شدند. در واقع بازار مکانیزمی است که امکان دارایی‌های مالی بازار سرمایه معامله‌ی دارایی‌های فیزیکی و غیر فیزیکی (مالی) را به خریداران و فروشندگان می‌دهد.
بر این اساس در دنیای امروز به طور کلی بازارها را میتوان به دو بخش بازارهای فیزیکی و بازارهای مالی تقسیم کرد.
بازار فیزیکی
همان‌طور که بیان شد بازارهای فیزیکی اولین بازارهای به‌وجود آمده در طول تاریخ هستند. همچنان که از نام آنها نیز پیداست، در این بازارها اجناس، منابع و کالاهای فیزیکی و واقعی و قابل لمس مانند خانه، اتومبیل، طلا و … بین خریداران و فروشندگان معامله می‌شود.
بازار مالی
اما در عصر حاضر در مقابل بازارهای فیزیکی، بازارهای مالی (Financial Market) قرار می‌گیرند. بازارهای مالی به بازارهایی گفته می‌شود که اوراق ضمانت مثل سهام، اوراق قرضه، اوراق ضمانت برخی کالاها مثل فلزات گران‌بها (که اصطلاحا به کالاهای اقتصادی Commodity معروفند) و در کل انواع اوراق بهادار (اوراقی که با اسناد مشخص، دارای ارزش و بها باشند) در آنها معامله می‌شوند. قیمت این اوراق نیز مانند دیگر بازارها از طریق عرضه و تقاضا مشخص می‌شود.
لازم به ذکر است که بازارهای مالی به لحاظ سررسید به دو دسته کلی تقسیم می‌شوند:
- بازار پول (Money Market)
- بازار سرمایه (Capital Market)
بازارهای مالی در چند دهه اخیر رشد قابل توجهی داشته و به طور مستمر در حال تکامل و افزایش ثروت و نقدینگی در جهان هستند. این بازارها، افراد را قادر به ایجاد تنوع در سرمایه‌گذاری‌هایشان می‌کنند. ایجاد تنوع در سبد دارایی منجر به کاهش ریسک سرمایه‌گذاری می‌شود. در واقع ریسک به این علت کاهش می‌یابد که زیان حاصل از بعضی سرمایی‌گذاری‌ها میتواند توسط منافع ناشی از سایر سرمایه‌گذاری‌ها جبران شود. از دیگر خدمات بازارهای مالی نیز میتوان به تعیین صحیح قیمت وجوه و سرمایه از طریق مکانیزم عرضه و تقاضا، انتشار و تحلیل اطلاعات، و تسهیل مبادلات اشاره کرد.
طبقه‌بندی بازارهای مالی
۱. طبقه‌بندی بر اساس نوع دارایی:
الف) بازار سهام: در این بازار، سهام شرکت‌ها که نشانگر میزان مالکیت دارنده سهام در آن شرکت است، معامله می‌شود.
ب) بازار اوراق بدهی: بازاری است که در آن ابزارهای با درآمد ثابت (اوراق قرضه، مشارکت، خزانه و …) معامله می‌شوند.
ج) بازار ابزارهای مشتقه: بازاری است برای معاملات ابزارهای مبتنی بر دارائی‌های مالی یا فیزیکی. که از آن جمله میتوان به اختیار معامله و قراردادهای آتی اشاره کرد.
۲. طبقه‌بندی بر اساس مرحله عرضه اوراق بهادار:
الف) بازار دست اول (اولیه) : شرکت‌ها، مؤسسات و بنگاه‌های اقتصادی برای تأمین منابع مالی خود به مبالغ هنگفتی نیاز دارند. این شرکت‌ها اغلب، منابع مورد نیاز خود را در مقابل واگذاری اوراق بهادار به‌دست می‌آورند. در این حالت از واگذاری و تأمین اعتبار، اوراق بهادار برای نخستین بار منتشر می‌شوند. بر این اساس فروشنده اوراق بهادار در واقع همان ناشر اوراق بهادار است که این اوراق را در بازار اولیه (برای اولین بار) به فروش می‌رساند.
ب) بازار دست دوم (ثانویه) : پس از عرضه اوراق بهادار در بازار اولیه و به جهت مبادله بدون محدودیت اوراق بین سرمایه‌گذاران، بازار دست دوم ایجاد می‌شود. این بازار امکان مبادله‌ی اوراق بین خریداران و فروشندگان دیگر را به‌وجود آورده و قدرت نقدشوندگی آن را می‌افزاید. علاوه بر این افراد می‌توانند تصمیمات سرمایه‌گذاری خود را تغییر داده، نسبت به فروش اوراق بهادار خریداری شده، یا خرید اوراق بهادار دیگر، در این بازار اقدام نمایند. تعداد معاملات در بازار ثانویه برخلاف بازار اولیه نامحدود است. بازار ثانویه در واقع امکان دست به دست شدن اوراقی که در بازار اولیه خریده شده بودند را بین افراد مختلف ایجاد میکند.
۳. طبقه‌بندی بر اساس سررسید تعهدات مالی:
الف) بازار پول: بازاری برای مبادله پول و دیگر دارایی‌های مالی جانشین نزدیک پول (مثل چک یا سپرده بانکی و …) می‌باشد، که سر رسید کمتر از یک سال دارند.
ب) بازار سرمایه: بر پایه طبقه‌بندی بازارهای مالی با نگرش به سررسید دارایی‌ها، بازار سرمایه به بازار داد و ستد ابزارهای مالی با سر رسید بیشتر از یک سال و دارایی‌های بدون سر رسید گفته می‌شود. (مثل سهام، اوراق خزانه، اوراق مشارکت و …) بازار سرمایه نسبت به بازار پول بسیار گسترده‌تر بوده و از تنوع ابزاری بیشتری برخوردار است.
در این مقاله و مقالات بعدی قصد داریم انواع بازار های فیزیکی و بازارهای مالی شامل:
بازار املاک و مستغلات
بازار سکه و بازار طلا
بازار پول (مثل بانک)
بازار سرمایه (مثل بورس و اوراق بهادار)
بازار ارز (فارکس – ارزهای دیجیتال)
را معرفی کنیم تا شما عزیزان با آشنایی بیشتر با این مباحث بتوانید در بازار مورد علاقه خود سرمایه‌گذاری کنید. (در این مقاله با بازار پول آشنا خواهید شد و برای آشنایی با سایر بازارها کافی‌است سایر مقالات مرتبط در سایت را دنبال کنید.)
بازار پول (بانک)دارایی‌های مالی بازار سرمایه
همان‌طور که قبل‌تر هم اشاره شد، بازار پول بازاری است برای داد و ستد پول، و سایر دارایی‌های مالی جانشین نزدیک به پول، که سر رسید کمتر از یک سال دارند. همچنین میتوان از بازار پول به عنوان بازار ابزارهای مالی کوتاه مدت با ویژگی اندک بودن ریسک عدم پرداخت، نقدشوندگی و ارزش اسمی زیاد نام برد. تمرکز اصلی فعالیت این بازار در بهره‌مندی از ابزارهایی است که به اشخاص و بنگاه‌های تجاری این امکان را می‌دهد که به سرعت، نقدینگی خود را به میزان مطلوب از این بازار خارج نمایند.
مهمترین وظیفه‌ی بازار پول، ایجاد تسهیلات برای واحدهای اقتصادی به منظور اصلاح وضع نقدینگی آن‌هاست. همه واحدهای اقتصادی (شرکت‌ها، واحدهای دولتی، نهادهای مالی و حتی یک خانوار) با مسئله تعدیل نقدینگی روبرو هستند. اگر وجه نقدی که باید بپردازند بیش از وجه نقد دریافتی‌شان باشد، برای وام گرفتن به بازار پول مراجعه می‌کنند. همچنین اگر مازاد نقدینگی داشته باشند و حاضر به درگیرکردن و سرمایه‌گذاری در دراز مدت نباشند، این نقدینگی اضافی را به بازار پول (بانک) می‌سپارند. ریسک اندک عدم پرداخت، نقدشوندگی و ارزش اسمی زیاد از ویژگی‌های این بازار است. دلیل عمده نیاز واحدهای اقتصادی به بازار پول، تامین نقدینگی و عدم همزمانی دریافت پول و انجام مخارج است.
بازار پول یک بازار سازمان یافته نیست. به عبارت دیگر محل جغرافیایی خاصی برای بازار پول در نظر گرفته نمی‌شود و به طور کلی بانکها، موسسات اعتباری غیر بانکی و سایر مکان‌هایی که داد و ستد ابزارهای مالی بازار پول در آن انجام می‌شود، تشکیل‌دهنده بازار پول هستند.
بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران
نقش بانکها در بازار پول
اما بانکها از مهمترین ابزار بازار پول و معمولا گزینه اول بیشتر مردم برای حفظ پول و پس‌انداز هستند. در بیشتر کشورهای دنیا نیز سرمایه‌گذاری در بانک کمترین ریسک و در عین حال کمترین بازدهی را دارد. حتی در بعضی کشورها مانند سوییس، دانمارک، ژاپن و … نرخ سود بانکی منفی نیز هست! (به این معنا که هزینه‌های نگهداری سرمایه توسط بانک، می‌بایست توسط سپرده‌گذار پرداخت شود.)
اما در کشور ما اوضاع کمی متفاوت است! در حال حاضر و در بهار سال ۹۹ نرخ سود بانکی برای سپرده‌های یک‌ساله حدود ۱۵% اعلام شده است. میزان سود سپرده‌های بانکی توسط شورای پول و اعتبار و زیر نظر بانک مرکزی تعیین می‌شود. اما در واقعیت بانکها برای این که بتوانند در جذب سرمایه رقابت کنند سودهایی تا حدود ۱۹ درصد نیز برای سپرده‌گذاران در نظر می‌گیرند. از مزایای سرمایه‌گذاری در بانک، ریسک پایین‌تر و تضمین سود سالیانه سپرده، توسط بانک مرکزی است. البته در سال‌های اخیر و در مقایسه با روند تورمی، سرمایه‌گذاری در بانک عملا بازدهی منفی (نسبت به تورم) داشته است.
توجه داشته باشید که سود پرداختی بانکها باید از طریق فعالیت‌های صحیح اقتصادی و عمرانی تامین شود، نه از طریق جذب سپرده‌های بیشتر و اعطای وام ها! از نظر اقتصادی افزایش نرخ بهره بانکها بیانگر ضعف سیستم اقتصادی و تلاش بانکها برای جذب سپرده گذاران بیشتر در جهت کنترل تورم است!
از آنجایی که می‌دانیم شما مستحق بهترین‌ها هستید و به همین دلیل نیز درحال مطالعه و یادگیری می‌باشید، ما معتقدیم برای رشد و استقلال مالی، افراد باید در فضاهای پویا سرمایه‌گذاری کنند و به هیچ عنوان توصیه‌ای برای سرمایه‌گذاری در بانک نداریم. مگر برای استفاده از تراکنش‌های مالی به عنوان واسطی برای سایر بازارهایی که جهت سرمایه‌گذاری مد نظر شماست.
چکیده مطلب:
مطالعه و کسب دانش مناسب، در حوزه سرمایه‌گذاری و شناخت انواع بازار های موجود، از ضروریات رسیدن به استقلال و موفقیت مالی است. از اینرو در این مقاله به صورت کلی با انواع بازار های سرمایه‌گذاری (بازارهای فیزیکی و بازارهای مالی) و طبقه بندی آنها آشنا شدیم. برای مطالعه بیشتر در مورد بازارهای سرمایه‌گذاری مقالات زیر پیشنهاد می‌شود:
حرکت معکوس و خنثی بازار سرمایه از بازار دارایی فیزیکی
از جمله آموزه‌ای ابتدایی اقتصادی است که بازار دارایی‌های مالی زودتر از بازار دارایی‌های فیزیکی واکنش نشان می‌دهند اتفاقی که به‌صورت معکوس در بازار سرمایه ایران در حال رخ دادن است.
به گزارش بازار به نقل از پایگاه خبری بازارسرمایه (سنا)، مصطفی محبی مجد کارشناس بازار سرمایه گفت: در روزهای اخیر کاهش محسوس ارزش معاملات خرد و خروج نقدینگی هرچند با سرعت کمی صورت پذیرفته است، اما نشان از کم شدن تمایل سرمایه‌گذاران به سرمایه‌گذاری در سهام دارد.
وی در ادامه افزود: افراد عموماً به سمت دارایی‌هایی تمایل پیدا می‌کنند که روند روبه رشد داشته باشد. بنابراین از ابتدای سال ۱۴۰۱ باوجود آن که بازار دارایی‌های فیزیکی و معاملات کالایی زودتر از بازار مالی(سهام) نسبت به افزایش نرخ ارز واکنش نشان داده‌اند، اما به دلیل نداشتن روند مشخص در بازار سهام، تمایل کمتری در ورود پول به این بازار وجود داشته است.
محبی مجد عنوان کرد: مهمترین دلیل عدم ورود پول در بازار سهام در ماه‌های اخیر را میتوان اولاً به نامشخص بودن وضعیت سیاست خارجی در مواجهه با برجام و سپس در ابهام نسبت به قیمت کالاهای پایه به دلیل انتظار از سیاست انقباضی بانک مرکزی امریکا دانست؛ در این بین میتوان طیف وسیعی از صنایع و شرکت‌هایی را نام برد که تصمیم‌گیران نسبت به محبوس نمودن سود خالص و عدم تقسیم آن در مجامع از جذابیت سرمایه‌گذاری در سهام آن کاسته‌اند.
این فعال بازارسرمایه تصریح کرد: باتوجه به آن که انتظار گزارش‌های خیره کننده فصلی و ۱۲ ماهه از اکثر صنایع بزرگ شاخص ساز وجود ندارد، ورود پول به این صنایع دور از ذهن است. در چنین شرایطی سرمایه‌گذاری در شرکتهای با سود نقدی بیشتر و غیر وابسته به نرخ‌های جهانی عایدی بیشتری نصیب سرمایه‌گذاران میکند؛ ضمن آن که در شرایطی که بازار با ورود پول حقیقی مناسبی همراه نیست سرمایه‌گذاری در سهام شرکتهای کوچک‌تر انتفاع بیشتری خواهد داشت.
وی با بیان اینکه ماه جاری و ماه آینده شاهد ورود بسیاری از صنایع به مجامع عمومی عادی و تصمیم¬گیری در خصوص تقسیم سود خواهیم بود، اظهار کرد: اگر به خصوص تقسیم سود شرکتهای بزرگ فلزات رنگی و فولاد افزایش محسوسی پیدا کند، میتوان انتظار رشد بیشتری از بازار سهام داشت؛ در غیر این صورت چشم بازار به اصلاح و تعدیل احتمالی گزارش‌های صنعت پالایشی و رسیدن اخبار تاثیرگذار از برجام و واگذاری بلوک خودرو و خساپا خواهد بود.
انواع بازارهای مالی
بازارهای مالی یا Financial Markets زیر مجموعه‌ای از نظام اقتصادی هستند که در آنها وجوه، اعتبارات و سرمایه در قالب قوانین و مقررات مشخصی، از صاحبان پول و سرمایه به سمت متقاضیان جریان دارد. به بیان ساده‌تر به بازاری که در آن دارایی‌های مالی مانند سهام، سپرده‌های سرمایه‌گذاری، طرح‌های بازنشستگی، انواع بیمه نامه‌ها و اوراق بهادار معامله می‌شود، بازار مالی گفته می‌شود که نقش یک واسطه بین خریداران و فروشندگان را ایفا میکند.
در واقع این بازارها شرایطی را فراهم می‌کنند تا افراد بتوانند اوراق بهادار خود را به فروش برسانند و یا در ازای پرداخت پول، صاحب قسمتی از سهام یک شرکت شوند و تیم آسان‌بورس تصمیم دارد تا در راستای آموزش بورس به توضیح جامع مفهوم فوق بپردازد.
کاربرد بازارهای مالی
بازارهای مالی پویا، منافع بسیار زیادی را برای نظام‌های اقتصادی فراهم می‌کنند که مهمترین آنها عبارتند از:
- تجمیع منابع خرد و تخصیص آنها به سرمایه‌گذاران
- کمک به کشف قیمت منابع به صورت غیر دستوری
- تقویت نقدشوندگی در نظام‌های مالی
- ایجاد ارتباط مشخص بین ریسک و بازده
- هدایت نقدینگی به مسیری درست و جلوگیری از رشد بازارهای ناسالم
- بهبود شفافیت در فعالیت‌های اقتصادی
- کمک به اعمال سیاست‌های پولی و مالی بانک مرکزی و دولت
انواع بازارهای مالی
بازارهای مالی بر اساس حق مالی، سررسید ابزار مورد معامله، ساختار سازمانی و زمان واگذاری در چهار دسته‌ی مختلف طبقه‌بندی می‌شوند:
بازارهای مالی بر اساس حق مالی
بازارهای مالی بر اساس حق مالی به دو دسته‌ی بازار بدهی و بازار سهام تقسیم می‌شوند:
بازار بدهی (Debt Market)
به بازاری که در آن ابزارهای بدهی مختلفی مانند اوراق قرضه دولتی، اسناد خزانه دولتی و اوراق مشارکت معامله می‌شود، بازار بدهی می‌گویند. این اوراق ممکن است متعلق به شرکت‌ها، دولت‌ها، بانکها، شهرداری‌ها و سایر سازمان‌ها باشد.
بازار سهام (Stock Market)
به بازاری که در آن سهام از طریق بازارهای منسجم و قانون‌مند مانند بورس؛ توزیع و مبادله می‌شود، بازار سهام یا به اصطلاح بازار بورس گفته می‌شود. این بازار یکی از حساس‌ترین حوزه‌های اقتصاد است، زیرا به شرکت‌ها این امکان را می‌دهد که از طریق توزیع بخشی از مالیکت خود به سرمایه‌گذاران، سرمایه مورد نیاز خود را تامین کنند.
بازارهای مالی بر اساس سررسید ابزار مورد معامله
بازارها بر اساس سررسید ابزار مورد معامله به دو دسته‌ی بازار پول و سرمایه تقسیم می‌شوند:
بازار پول (Money Market)
به بازاری که در آن اوراق بهادار با سررسیدی کمتر از یک سال معامله می‌شوند و نرخ بهره متناسب با مدت زمان نگهداری اوراق تعیین می‌شود، بازار پول می‌گویند. سرعت نقدشوندگی بالا، ریسک عدم پرداخت پایین و کمتر بودن نرخ بهره نسبت به سایر بازارها، از جمله فاکتورهای مثبت در بازار پول می‌باشد.
بازار سرمایه (Capital Market)
به بازاری که خرید و فروش دارایی‌های مالی با سررسید بیش از یک سال یا بدون سررسید در آن انجام می‌شود، بازار سرمایه می‌گویند. بطور کلی این بازار فرایند هدایت و تخصیص منابع اقتصادی را تسهیل میکند و خود به دو بازار اولیه و ثانویه تقسیم می‌شود:
- بازار اولیه: به بازاری که تشکیل سرمایه در آن اتفاق می‌افتد و اوراق بهادار برای اولین بار در آن عرضه و مبادله می‌شوند، بازار اولیه می‌گویند.
- بازار ثانویه: بازار ثانویه این امکان را فراهم میکند تا اوراقی که برای اولین بار در بازار اولیه عرضه شدند، دوباره قابلیت معامله داشته باشند و صاحبان این اوراق نگرانی از جهت خرید یا فروش آنها نداشته باشند.
بازارهای مالی از نظر ساختار سازمانی و قانون‌مندی
بازارهای مالی از نظر ساختار سازمانی و قانون‌مندی به چهار دسته‌ی بازارهای رسمی، بازارهای خارج از بورس، بازار سوم و بازار چهارم تقسیم می‌شوند:
بازارهای رسمی
بورس اوراق بهادار یکی از بازارهای رسمی سازمان‌یافته است که قوانین و شرایط سختگیرانه‌ای را برای پذیرش شرکت‌ها اعمال میکند؛ در واقع شرکت‌ها ابتدا از لحاظ میزان نقدینگی، شفافیت اطلاعات و ترازهای مالی مورد بررسی قرار می‌گیرند و سپس در این بازار پذیرفته می‌شوند.
بازار خارج از بورس
به بازاری که اوراق بهادار شرکتهای پذیرفته نشده در بورس در آن معامله می‌شود، بازار خارج از بورس یا بازار مبتنی بر چانه‌زنی می‌گویند. این بازار دارای مکان فیزیکی جهت معامله نیست و شرایط آسان‌تری را برای پذیرش شرکت‌ها در نظر گرفته است.
بازار سوم
معمولاً سازمان‌ها و موسسات بزرگ سرمایه‌گذاری به دلیل حق کمیسیون و کارمزد کمتری که در بازار سوم وجود دارد، مشغول به فعالیت در این بازار هستند.
بازار چهارم
شرکت‌ها و سازمان‌هایی در این بازار فعال هستند که قصد انجام معاملات عمده و بلوکی را دارند. این شرکت‌ها برای اینکه در معاملات خود کارمزدی پرداخت نکنند، معمولاً به صورت مستقیم و بدون دخالت کارگزار وارد معامله می‌شوند.
بازارهای مالی بر اساس زمان واگذاری
بازارهای مالی بر اساس زمان واگذاری به دو دسته‌ی بازار آتی و بازار نقدی تقسیم می‌شوند:
بازار آتی (Future Market)
به بازاری که در آن اوراق مشتقه معامله می‌شود، بازار آتی یا بازار اوراق مشتقه نام دارد. اوراق مشتقه، قراردادی است که بر اساس آن صاحب اوراق موظف یا مختار است که در تاریخ مشخصی در آینده، یک دارایی را بخرد یا بفروشد.
بازار نقدی (Spot Market)
به بازاری که برای انجام فوری معاملات شامل خرید و فروش کالاها و اوراق بهادار تشکیل شده‌است، بازار نقدی می‌گویند. بازار نقدی در نقطه‌ی مقابل بازار آتی قرار دارد و از آنجا که معاملات این بازار در نقطه‌ای از زمان انجام می‌شود، به آن بازار نقطه‌ای نیز می‌گویند.
بازار دارایی فکری
تشکیل بازار دارایی فکری بهعنوان یکی از بازارهای نوین مالی به منظور تنوع بخشی به ابزارهای مالی جدید و ضرورت نوآوری در این ابزارها و خدمات بهعنوان اهداف استراتژیک در بازار سرمایه از سال ۱۳۹۱ شکل گرفت و در اواخر سال ۱۳۹۲ با تدوین مقررات بازار دارایی های فکری به طور رسمی فعالیت خود را در بازار سوم فرابورس آغاز کرد. در دارایی‌های مالی بازار سرمایه بدو راه اندازی این بازار کارگزاری سهم آشنا با دیدگاه و رویکرد توسعه ای خود اقدامات لازم را برای حضور در این بازار شروع کرده و توانست در روز ۲۸ اردیبهشت ماه سال ۹۳ به عنوان اولین نهاد مالی اولین عرضه در بازار دارایی های فکری در بازار سوم فرابورس ایران را انجام دهد. کارگزاری سهم آشنا بهعنوان کارگزار پیشرو در زمینه بازار دارایی های فکری توانسته است با در اختیار داشتن بیش از ۶۰ درصد از عرضه ها در این بازار و همچنین بیشترین معاملات انجام شده در این بازارنقش به سزایی در راه اندازی این بازار داشته است.
لزوم راه اندازی بازار دارایی فکری
بازار دارایی فکری فرابورس که از آن با عنوان «بورس ایده» نیز یاد می‌شود، به منظور استفاده از ظرفیت های علمی در جهت پاسخگویی به نیاز بخش‌های صنعت،کشاورزی و خدمات و در راستای اجرای قانون برنامه پنجم توسعه جمهوری اسلامی ایران و در جهت حمایت از حقوق فکری، معنوی و مادی اختراعات و طرح های مالکیت صنعتی شکل گرفت. حضور دارندگان حقوق مالکیت فکری در بازار دارایی های فکری میتواند ترتیبات لازم جهت تامین منابع مالی لازم برای تجاری سازی و عملیاتی‌کردن اختراعات و طرح ها را از یک سو فراهم آورده و از سوی دیگر پاسخگوی نیازهای صنایعی باشد که به صورت بالقوه به این اختراعات و طرح ها نیاز دارند.
بازارهای دارایی فکری بین المللی
حقوق مالکیت فکری قابل معامله در سایر کشورها عبارتند از طرح‌های فناورانه‌ای که با هدف توسعه محصول یا دانش فنی مطرح می‌شوند و ضروری است تا این‌گونه طرح‌ها، دارای یک نمونه اولیه، ماکت، مدل و یا نتایج حاصل از اجرای آزمایشی در حوزه مربوطه باشند. در خصوص طرح‌های نیمه صنعتی که علاوه بر ویژگی‌های مذکور، دارای توجیه فنی و اقتصادی نیز بوده و تأییدیه‌های معتبر و مستندات لازم را دارا باشند. معروفترین این بازارها “بـورس بین‌المللی دارایی فکری در ایالات متحـده “IPXI” بوده که به عنوان یکی از بازارهای مالی دارایی فکری در زمینه کشف قیمت، انجام معاملات و توزیع اطلاعات برای دارندگان مالکیت معنوی مطرح است. محصول اولیه قابل معامله در این بورس، قراردادهای حق مالکیت است که این گواهی همچون یک برگ سهام بر اساس ارزش قیمت‌گذاری شده و پس از پذیرش در بورس، مورد معامله قرار می‌گیرد.
اوراق بهادار مبتنی بر دارایی فکری چیست؟ اوراق بهادار مبتنی بر دارایی فکری را میتوان به صورت زیر طبقه‌بندی کرد:
- حق ثبت اختراع: حقی انحصاری است که در قبال اختراع ثبت شده به مخترع یا نماینده قانونی او اعطا می‌شود.
- علائم تجاری: نشانه شاخصی است که معرف کالاها یا خدمات معین ایجاد شده توسط شخص یا شرکت خاصی است.
- طرح‌های صنعتی: طرح صنعتی جنبه تزئینی یا زیبایی‌شناسی کالا را نشان می‌دهد. طرح میتواند شامل خصوصیات سه بعدی مثل شکل کالا یا خصوصیات دوبعدیی مانند الگوها، خطوط و رنگ باشد.
- حق انحصاری اثر: عبارت از حقوق اعطا شده به پدیدآورندگان آثار و کارهای ادبی و هنری است.
- سایر موارد: شامل انواع ارقام دارایی‌های مالی بازار سرمایه گیاهی، نوآوری، علائم جغرافیایی، مالکیت صنعتی، تحقیق بنیادی و کاربردی، اختراعات و غیره.
روش های نقل و انتقالات اوراق بهادار مبتنی بر دارایی فکری در فرابورس
در حال حاضر نقل و انتقالات انواع اوراق بهادار مبتنی بر دارایی فکری شامل انواع اوراق گواهی ثبت اختراع، طرح صنعتی و علائم تجاری از طریق بازار سوم فرابورس ایرانن را میتوان در ۴ گروه دسته‌‌‌بندی نمود:
نوع اول) عرضه اوراق بهادار شرکتهای سهامی خاص مبتنی بر دارایی فکری
ثبت یک شرکت جدید با شخصیت حقوقی «سهامی خاص» و مطابق با «اساسنامه نمونه فرابورس» نزد مرجع ثبت شرکت‌ها، توسط کارگزاری سهم آشنا و ارائه کپی کامل از اسناد ثبتی شرکت به فرابورس.
انتقال مالکیت حق اختراع مورد عرضه به شرکت ثبت شده فوق و ارائه تعهدات لازم، از طریق تنظیم سند در دفترخانه اسناد رسمی.
ارزش‌گذاری «سهام شرکت»، در صورت تمایل عرضه‌‌‌کننده، که تنها میتواند توسط کارگزاری سهم آشنا صورت پذیرد.
ارائه آگهی روزنامه رسمی در خصوص اعضای هیئت‌‌‌مدیره شرکت.
ارائه سند انتقال مالکیت دارایی فکری تنظیم شده در دفترخانه اسناد رسمی شامل شرح نقل و انتقال و تعهدات مربوطه.
ارائه کلیه مدارک مورد نیاز برای عرضه سهام شرکت سهامی خاص مبتنی بر دارایی فکری از طریق کارگزاری سهم آشنا و عرضه سهام شرکت پس از موافقت کمیته عرضه از طریق بازار سوم فرابورس.
اعلام معامله انجام شده به مراجع مربـوطه توسط فرابورس.
نوع دوم) عرضه مستقیم و بی‌‌‌واسطه اوراق بهادار مبتنی بر دارایی فکری
در این مرحله لازم است تا درخواست واگذاری و انتقال قطعی و همیشگی کلیه حقوق ناشی از ثبت دارایی فکری توسط کارگزاری سهم آشنا بر اساس «دستورالعملل سپرده‌گذاری و معامله اوراق بهادار مبتنی بر دارایی فکری در فرابورس ایران» و مبتنی بر «دستورالعمل اجرایی معاملات مبتنی بر مذاکره اوراق بهادار در فرابورس ایران» به فرابورس ارائه شده و انجام انتقال قطعی و همیشگی دارایی فکری نیز از طریق بیع یا صلح حق مالی و بر اساس تشریفات لازم جهت انتقال قطعی و همیشگی حقوق مذکور به خریدار یا خریداران جدید صورت پذیرد.
نوع سوم) عرضه حق بهره‌‌‌برداری اوراق بهادار مبتنی بر دارایی فکری برای مدت زمان معین
در این مرحله لازم است تا درخواست واگذاری حق بهره‌‌‌برداری از حقوق دارایی فکری در مدت زمان معین توسط کارگزاری سهم آشنا بر اساس «دستورالعملل سپرده‌گذاری و معامله اوراق بهادار مبتنی بر دارایی فکری در فرابورس ایران» و مبتنی بر «دستورالعمل اجرایی معاملات مبتنی بر مذاکره اوراق بهادار در فرابورس ایران» به فرابورس ارائه شده و انجام معامله نیز در قالب قرارداد معاوضه یا صلح و بر اساس تشریفات لازم جهت واگذاری حق بهره‌‌‌برداری از حقوق مذکور به خریدار یا خریداران جدید صورت پذیرد.
نوع چهارم) عرضه حق بهره‌‌‌برداری اوراق بهادار مبتنی بر دارایی فکری برای مقدار معین
در این مرحله لازم است تا درخواست واگذاری حق بهره‌‌‌برداری از حقوق دارایی فکری با تیراژ معین توسط کارگزاری سهم آشنا بر اساس «دستورالعمل سپرده‌گذاری وو معامله اوراق بهادار مبتنی بر دارایی فکری در فرابورس ایران» و مبتنی بر «دستورالعمل اجرایی معاملات مبتنی بر مذاکره اوراق بهادار در فرابورس ایران» به فرابورس ارائه شده و انجام معامله نیز در قالب قرارداد معاوضه یا صلح و بر اساس تشریفات لازم جهت واگذاری حق بهره‌‌‌برداری از حقوق مذکور به خریدار یا خریداران جدید صورت پذیرد.
عرضه اختراعات و یا طرح ها در فرابورس
مخترعان و صاحبان حقوق مالکیت معنوی که قصد تأمین مالی برای راه‌اندازی طرح‌های خود از طریق بازار دارایی فکری را دارند، می توانند پس از ثبت حقوق مالکیت معنویی خود نزد مراجع ثبت قانونی اعم از اداره کل مالکیت صنعتی به کارگزاری سهم آشنا مراجعه و درخواست خود را برای حضور در این بازار ارائه کنند.
مدارک مورد نیاز جهت پذیرش اختراعات و طرح های در فرابورس:
متقاضیان می بایست مدارک زیر را به کارگزاری سهم آشنا ارایه دهند:
- اوراق شناسایی مخترع طرح
- اوراق شناسایی مالک حقوق مادی ناشی از دارایی فکری (شخص حقیقی یا حقوقی)
- اوراق مربوط به ثبت دارایی فکری نزد مرجع ذیصلاح ثبت کننده.
مراحل انجام معامله در کارگزاری سهم آشنا برای مالکین اختراعات و طرح ها بدین شرح است:
دیدگاه شما