ارزهای فیات و استاندارد طلا

در سیستم استاندارد طلا، پشتوانه تمام پول‌های کاغذی مقدار محدودی طلا بود که در اختیار دولت قرار داشت.

فیات (Fiat Currency) چیست؟ و چه تفاوتی با سکه های آنلاین دارد؟

به بیان ساده، ارز فیات یک ارز قانونی است که ارزش خود را از کشور صادر کننده به دست می آورد، نه از یک کالا یا کالای فیزیکی. قدرت دولت در تعیین ارزش پول فیات در این نوع پول نقش اساسی دارد. اکثر کشورهای جهان از سیستم ارز فیات برای خرید کالا و خدمات، سرمایه گذاری و پس انداز استفاده می کنند. ارز فیات جایگزین استاندارد طلا و سایر سیستم های کالایی شد تا ارزش مناقصه قانونی را ایجاد کند. احراز هویت بایننس

ظهور ارز فیات

ارز فیات قرن ها پیش در چین متولد شد. استان سچوان در قرن یازدهم شروع به انتشار پول کاغذی کرد. در اصل، می توان آن را با ابریشم، طلا یا نقره مبادله کرد. اما در نهایت، کوبلای خان به قدرت رسید و یک سیستم ارزی فیات را در قرن سیزدهم تأسیس کرد. مورخان می گویند که این پول نقش کلیدی در سقوط امپراتوری مغول ایفا کرد و هزینه های بیش از حد و تورم فوق العاده دلیل کاهش آن بود. پول فیات در قرن هفدهم در اروپا نیز مورد استفاده قرار گرفت و توسط اسپانیا، سوئد و هلند پذیرفته شد. این طرح در سوئد شکست خورد و دولت آن را به دلیل استاندارد نقره کنار گذاشت. طی دو قرن بعدی، فرانسه جدید در کانادا، مستعمرات آمریکا و سپس ایالات متحده آمریکا. دولت فدرال نیز پول فیات را با نتایج متفاوتی آزمایش کرده است. در قرن بیستم، آمریکا به استفاده از ارز مبتنی بر کالا به صورت تا حدی محدود بازگشته بود. در سال ۱۹۳۳، دولت به روش مبادله پول کاغذی با طلا پایان داد. در سال ۱۹۷۲، تحت ریاست جمهوری نیکسون، ایالات متحده استاندارد طلا را به طور کامل کنار گذاشت و به سیستم پولی فیات روی آورد و به زوال آن در سطح بین المللی پایان داد. این منجر به استفاده از ارز فیات در سراسر جهان شد. مقاله آی پی ثابت بایننس

فیات را با استاندارد طلا ارزیابی کنید

سیستم استاندارد طلایی امکان تبدیل اسکناس های کاغذی به طلا را فراهم کرد. در واقع، تمام پول های کاغذی توسط مقدار محدودی طلای متعلق به دولت پشتیبانی می شد. در نظام ارز کالایی، ارزهای جدید تنها در صورتی می‌توانند وارد اقتصاد شوند که دولت و بانک‌ها دارای مقادیر مساوی از ذخایر طلا باشند. این سیستم توانایی دولت را در خلق پول و افزایش ارزش پول خود صرفا بر اساس عوامل اقتصادی محدود می کرد. از سوی دیگر، تحت یک سیستم ارز فیات، پول را نمی توان به چیز دیگری تبدیل کرد. با پول فیات، مقامات می توانند مستقیماً بر ارزش پول خود تأثیر بگذارند و آن را به فعالیت اقتصادی مرتبط کنند. دولت ها و بانک های مرکزی کشورهای شما قدرت زیادی بر پول دارند. آنها می توانند با استفاده از ابزارهای مختلف از جمله ایجاد بانک های ذخیره کند و اجرای تسهیلات کمی به شرایط و مشکلات مختلف اقتصادی پاسخ دهند. طرفداران استاندارد طلا استدلال می کنند که یک سیستم پولی مبتنی بر کالا پایدار است زیرا توسط چیزی ملموس و ارزشمند پشتیبانی می شود. طرفداران ارز فیات این را رد می کنند که قیمت طلا چیزی جز ثبات است. در این زمینه، ارزش یا ارزش ارزی محصولات و پول فیات ممکن است تغییر کند. اما با یک سیستم پولی ثابت، دولت راه آسان تری برای اقدام در هنگام بروز بحران مالی دارد.

برخی از مزایا و معایب استفاده از ارز فیات

اقتصاددانان و دیگر کارشناسان مالی در حمایت از ارز فیات اتفاق نظر ندارند. موافقان و مخالفان به شدت در مورد جوانب مثبت ارزهای فیات و استاندارد طلا و منفی این سیستم پولی بحث می کنند.
کمیابی: پول فیات تحت تأثیر کمبود کالاهای فیزیکی مانند طلا قرار نمی گیرد و محدود نمی شود.
هزینه: تولید پول فیات ارزان تر از پول مبتنی بر کالا است.
پاسخ: پول فیات به دولت ها و بانک های مرکزی آنها انعطاف پذیری برای پاسخ به بحران های اقتصادی می دهد.
تجارت بین الملل: ارز فیات در تمام کشورهای جهان مورد استفاده قرار می گیرد و آن را به شکل ارز قابل قبولی برای تجارت بین المللی تبدیل می کند.
سادگی: برخلاف طلا، ارز به سهامی که نیاز به ذخیره سازی، نگهداری، نظارت و سایر الزامات گران قیمت دارند، بستگی ندارد.
بدون ارزش ذاتی: پول فیات ارزش ذاتی ندارد. این به دولت‌ها اجازه می‌دهد تا از هوای رقیق درآمد کسب کنند، که می‌تواند منجر به تورم شدید و فروپاشی سیستم اقتصادی آنها شود.
از نظر تاریخی خطرناک: از نظر تاریخی، پیاده‌سازی سیستم‌های ارز فیات معمولاً منجر به فروپاشی مالی شده است، که نشان می‌دهد این سیستم‌ها ذاتاً پرخطر هستند.

ارز فیات در مقابل ارز رمزنگاری شده

ارز فیات و ارز دیجیتال اشتراکات کمی با هم دارند، زیرا هیچکدام توسط یک کالای فیزیکی پشتیبانی نمی‌شوند – اما این همان جایی است که شباهت به پایان می‌رسد. در حالی که ارزهای فیات توسط دولت ها و بانک های مرکزی کنترل می شود، ارزهای دیجیتال اساساً غیرمتمرکز هستند که تا حد زیادی به دلیل یک دفتر کل دیجیتال توزیع شده به نام بلاک چین است.

ارز فیات چیست؟

تفاوت قابل توجه دیگر بین این دو سیستم پولی نحوه ایجاد هر یک از این اشکال پول است. بیت کوین، مانند اکثر ارزهای دیجیتال، عرضه کنترل شده و محدودی دارد. برعکس، بانک‌ها می‌توانند بر اساس ارزیابی خود از نیازهای اقتصادی یک کشور، پول فیات را از ابتدا ایجاد کنند. به عنوان یک شکل دیجیتالی پول، ارزهای رمزنگاری شده مشابه فیزیکی ندارند و بدون مرز هستند، که باعث می شود محدودیت کمتری برای تراکنش های جهانی داشته باشند. علاوه بر این، تراکنش ها برگشت ناپذیر هستند و ماهیت ارزهای دیجیتال ردیابی را دشوارتر از سیستم های فیات می کند. جالب اینجاست که بازار ارزهای دیجیتال نسبت به بازارهای سنتی کوچکتر و در نتیجه نوسان بیشتری دارد. این احتمالاً یکی از دلایلی است که چرا ارزهای دیجیتال هنوز در سطح جهانی پذیرفته نشده اند، اما با رشد و بلوغ اقتصاد رمزنگاری، نوسانات تمایل به کاهش دارد.

نتیجه

آینده هر دو ارز به هیچ وجه مشخص نیست. اگرچه ارزهای رمزنگاری شده هنوز راه درازی در پیش دارند و مطمئناً با چالش ارزهای فیات و استاندارد طلا های زیادی روبرو خواهند شد، تاریخچه ارزهای فیات خطرات این نوع ارزها را نشان می دهد. این دلیل اصلی است که بسیاری از مردم در حال بررسی امکان انتقال به یک سیستم ارز دیجیتال برای فعالیت های مالی خود هستند – حداقل تا حدی.
یکی از ایده های اصلی ایجاد بیت کوین و سایر ارزهای دیجیتال، ایجاد یک ارز جدید است که بر روی یک شبکه همتا به همتا غیرمتمرکز ساخته شده است. بیت کوین برای جایگزینی کل سیستم فیات ایجاد نشد، بلکه برای ارائه یک شبکه اقتصادی جایگزین ایجاد شد. اما مطمئناً پتانسیل ایجاد یک سیستم مالی بهتر برای جامعه بهتر را دارد.

تفاوت ارز فیات با ارزهای دیجیتال

ارز فیات اسکناس‌های کاغذی و سکه‌های فلزی است که به عنوان پول رایج هر کشوری آن‌ها را می‌شناسیم و با آن‌ها سر و کار داریم. تا چندین سال پیش ماهیت پول فیزیکی بود و فقط به شکل سکه و اسکناس وجود داشت؛ اما امروزه با پیدایش ارز دیجیتال ارتباطات مالی ما تغییر کرده است. احتمالا این روزها در اخبار و شبکه‌های اجتماعی نام پول‌های دیجیتال را شنیده‌اید.

در این مقاله می‌خواهیم درباره تفاوت پول‌های جدید با اسکناس و سکه‌های سنتی را صحبت کنیم؛ سوال‌هایی که در ذهنتان شکل گرفته است را پاسخ دهیم. با ما در ارزکت همراه باشید.

ارز فیات چیست؟

پول فیات یا همان پول بدون پشتوانه است. اعتبار این پول بسته به میزان عرضه و تقاضای مردمی است که از آن استفاده می‌کنند. ارز فیات ارزش فیزیکی ندارد و یک تکه کاغذ یا سکه است. این ارزها همان سکه‌های رایج امروزی هستند و در سراسر جهان برای معاملات اقتصادی استفاده می‌شوند. بزرگترین مشکل این ارزها امکان چاپ بدون محدودیت آن‌هاست؛ که باعث تولید بی‌رویه و افزایش تورم می‌شود.

تاریخچه ارز فیات

ابتدا در قرن یازدهم در کشور چین برای اولین بار تصمیم به چاپ پول‌های کاغذی گرفته شد. در قرن هفدهم در بعضی کشورها مانند: هلند، اسپانیا و سوئد تصمیم به استفاده از ارز فیات گرفته شد. در قرن‌های بعد فرانسه و کشورهای آمریکای شمالی شروع به استفاده از این سیستم پولی کردند.

سرانجام در سال 1971 میلادی، رئیس جمهور وقت ایالات متحده آمریکا پول‌های فیات را جایگزین طلا کرد. پس از این تصمیم استفاده از سیستم استاندارد طلا در تمام کشورهای دنیا متوقف شد و استفاده از ارز فیات جایگزین این سیستم سنتی شد.

مزایای ارز فیات

در این مطلب به برخی از مزیت‌های ارز فیات می‌پردازیم:

• این ارز کمیاب نمی‌شود: ذخایر طلا و پول‌های کالایی که در سیستم استاندارد طلا مورد استفاده هستند، به این دلیل که کالا و شی‌ء هستند، در برهه‌ای از زمان ممکن است نایاب شوند؛ اما ارز فیات را می‌توان بدون محدودیت و به راحتی تولید کرد.
• این ارز کم هزینه است: چاپ این پول‌ها نسبت به پول‌های دیگر هزینه کمتری دارند.
• منعطف بودن پول فیات: در مواقع خاص دولت‌ها و بانک‌ها می‌توانند بر ارزش پول فیات تاثیر بگذارند.
• این ارز بسیار کاربردی است: مبادلات بین المللی با این پول آسان‌تر است؛ زیرا بیشتر کشورهای دنیا این پول را به رسمیت میشناسند.
• ذخیره این ارز آسان است: پول‌های کالایی و ذخایر نقره و طلا نیاز به یک مکان امن دارد و نیاز به خزانه ملی با یک سیستم پیچیده دارد. اما پول‌های کاغذی جا و هزینه کمتری نیاز دارند.

معایب ارز فیات

• پیشینه بد: چندین حکومت و دولت با اتکا به پول‌های فیات به ورشکستگی اقتصادی و از دست دادن قدرت رسیدند.
• تورم: همان طور که گفته شد، به دلیل اینکه می‌توان این پول‌ها را به صورت نامحدود چاپ و تولید کرد، امکان به وجود آمدن تورم وجود دارد.

تفاوت ارزهای دیجیتال با پول فیات

ارزهای دیجیتال ماهیت فیزیکی ندارند. این پول‌ها در کیف پول‌های دیجیتالی ذخیره می‌شوند. در سال‌های اخیر محبوب‌ترین ارز دیجیتال یعنی بیت کوین (BTC) به دنیا معرفی شد. در ادامه بحث به مقایسه ارزهای دیجیتال با پول فیات می‌پردازیم:

• نبود پشتوانه فیزیکی تنها وجه اشتراک ارزهای دیجیتال و ارز فیات است.
• در بیشتر رمزارزها پروتکل‌های خاصی مشخص شده تا از ایجاد تورم جلوگیری شود. اما در پول فیات امکان تولید بی‌رویه این پول‌ها عامل اصلی تورم است.
• میزان پذیرش ارزهای فیات در مقایسه با ارزهای دیجیتال پذیرش بیشتری دارد.
• پول فیات نسبت به ارزهای دیجیتال نوسانات کمتری دارد. به همین علت افراد کمتری در بازار ارزهای دیجیتال سرمایه گذاری می‌کنند.
• استفاده از پول فیات بستگی به مرزهای جغرافیایی و پذیرش آن در دیگر کشورها دارد اما ارزهای دیجیتال در سراسر دنیا قابل استفاده هستند.
• ارزهای دیجیتال به دلیل سیستم رمزگذاری شده، امنیت بالاتری دارند و امکان جعل و هک و سرقت در آن‌ها پایین است.

کلام آخر

پول فیات ارز دولتی یک کشور است که پشتوانه فیزیکی ندارد، مشکل عمده آن امکان چاپ بیش از اندازه آن است که می‌تواند تورم ایجاد کند. زمان زیادی لازم است تا مردم جهان یه جای پول‌هایی که قابل لمس هستند، پول‌هایی که کد نوشتاری دارند را بپذیرند. درست است که ارزهای دیجیتال جایگاه مناسبی در اقتصاد جهان پیدا کرده‌اند، اما هنوز پول فیات رایج‌ترین سیستم مالی در دنیاست.

سوالات متداول

یکی از معایب ارز فیات چیست؟

مهم ترین مشکل ارز فیات ایجاد تورم است. به دلیل اینکه امکان تولید زیاد آن وجود دارد.

یکی از تفاوت های ارز فیات با ارزهای دیجیتال چیست؟

یکی از مهم ترین تفاوت آن‌ها این است که، ارزهای دیجیتال رمزگذاری شده و امنیت بالایی دارند.

تاریخچه پول- قسمت هشتم: پول فیات یا بدون پشتوانه

پیشنهاد می‌گردد برای درک بهتر از تاریخچه و سیر تحول پول، قسمت هفتم این مطلب را در لینک زیر مطالعه نمایید.
تاریخچه پول- قسمت هفتم: شوک نیکسون
این مطلب در ادامه سری مطالب «تاریخچه پول: پول از کجا آمده است؟» می‌باشد. در هفتمین قسمت از این سری مطالب به موضوع شوک نیکسون پرداختیم و دیدیم که در اوایل دهه ۱۹۷۰ ریچارد نیکسون رئیس جمهور وقت ایالات متحده آمریکا طی سخنرانی عملا پایان توافقنامه برتون وودز را اعلام کرد و بازارهای جهانی وارد شوک ناشی از این تصمیم شدند. در هشتمین قسمت از این سری مطالب به موضوع نظام پولی پس از فروپاشی توافقنامه برتون وودز و شکل‌گیری پول فیات می‌پردازیم.

شوک نیکسون بر نمایندگی پولی مستقیم دلار آمریکا به طلا پایان داد. اما بدون این استاندارد، چه چیزی می‌توانست اعتبار کاغذهایی که با نام پول می‌شناختیم را به آن‌ها بازگرداند؟ دولت‌ها و اقتصاددان‌ها به راه‌حلی جایگزین رسیدند و آن «پول بدون پشتوانه» بود. راهکاری که از آن زمان تا کنون در اقتصادهای جهان فراگیر شده است.

پول فیات، پولی است که پشتوانه فیزیکی مانند طلا و نقره نداشته و یا به عبارتی ارزش ذاتی ندارد؛ بلکه پشتوانه آن دولتی است که آن را صادر کرده است. به همین دلیل به آن پول بی پشتوانه (بدون پشتوانه) نیز گفته می‌شود. ارزش پول فیات از ارتباط میان عرضه و تقاضا و ثبات دولت حاصل شده و به ارزش کالای فیزیکی وابسته نیست. امروزه بیشتر ارزهای کاغذی مدرن مانند دلار امریکا، یورو و دیگر ارزهای مهم همگی پول فیات هستند. عموما هرچه اقتصاد کشوری قوی‌‌تر باشد، پول آن هم قوی‌‌تر پنداشته می‌‌شود و بالعکس.

به صورت خلاصه می‌توان گفت پول بی پشتوانه پولی است که:

• توسط حکومت قانونی شده باشد.
• توسط دولت تولید می‌شود و نه دارای ارزش مشخصی است و نه قابل تبدیل به هیچ کالای مشخصی می‌باشد.
• دارای ارزش ذاتی نیست و تنها دلیل استفاده از آن دستور دولت است.

این پول در تضاد با پول کالایی است که در آن سکه طلا و نقره یا پولی که دارای ارزش مشخصی نسبت به طلا و نقره باشد مورد استفاده قرار می‌گیرد. مقدار ارزش ضرب شده بر روی پول بی پشتوانه به صورت سکه بسیار بیشتر از ارزش فلز آن بوده و این ارزش بالا به دلیل دستور حکومت است.

کارکردها و وظایف پول

پیش از ادامه مباحث مروری بر وظایف پول ضروری به نظر می‌رسد. در عرف اقتصادی سه وظیفه برای پول قایل هستند:

1. پول به عنوان واحد شمارش و معیاری برای سنجش ارزش
   پول، ابزار اندازه‌گیری ارزش‌های اقتصادی و وسیله‌ای برای ارزیابی کالاهای گوناگون است. امروزه ارزش کالا و خدمات بر حسب واحد پولی اندازه گیری شده که به آن قیمت می‌گویند.
2. پول به عنوان ابزار معامله یا میانجی داد و ستد
   پول دارای ارزش مبادله‌ای است. دریافت پول در مقابل واگذاری یک کالا نشان دهنده آن است که پول می‌تواند به کالای دیگر تبدیل شود. افراد در مبادلات خود، پول را می پذیرند؛ زیرا می‌دانند که دیگران نیز هنگام فروش کالاها یا خدمات خود، آن را خواهند پذیرفت. نقش اصلی پول در مبادلات، آسان‌سازی مبادله است.
3. پول به عنوان حفظ و ذخیره ارزش
   پول، نه تنها در دوره جاری برای فرد قدرت خرید ایجاد می کند بلکه برای مخارج آتی نیز امکان و توانایی خرید می‌دهد. بنابراین پول می‌تواند برای آینده ذخیره شود پیش‌بینی قیمت‌های آتی توسط دارنده پول مقدار پول را به عنوان ذخیره ارزش تعیین می‌نماید. اگر قیمت‌ها در حال افزایش باشد کالا به جای پول ذخیره می شود (و برعکس) تفاوت پول با کالا در ذخیره ارزش آن است که پول دارای امکان نقدشوندگی بالا است.

پول فیات در صورت که موفق به ایفای نقش‌های مورد نیاز نظام پولی کشور بشود ارز خوبی محسوب می‌شود. این نوع پول از طریق ایجاد ارزش حبابی فواید بسیاری برای دولت‌ها دارد (هرچند که الزاما فواید دولت در راستای فواید مردم نیست). از دیگر مزایای پول بی ‌پشتوانه می‌توان به موارد زیر اشاره داشت:

• کمبود و یا وجود نداشتن یک کالای خاص (مانند طلا) بر روی پول بی ‌پشتوانه تاثیر نمی‌گذارد.
• چاپ و ایجاد پول فیات بسیار ارزان‌تر از تولید ارز با پشتوانه یک کالا است.
• پول بی ‌پشتوانه به دولت‌ها و بانک‌های مرکزی‌ این اجازه را می‌دهد که در هنگام بحران‌های اقتصادی انعطاف بیشتری از خود نشان دهند.
• از پول فیات در سراسر جهان استفاده می‌شود و این موضوع آن را قابل تبادل در کل دنیا می‌کند.
• بر خلاف طلا، پول فیات به هیچ جنس فیزیکی‌ای وابسته نیست و نیاز به نگهداری، محافظت و مانیتورینگ ندارد.

معایب و خطرات استفاده از پول بی پشتوانه

از زمان فراگیری پول فیات، اقتصاد جهانی بحران‌های متعددی را از سرگذارانده است که به عقیده بسیاری از اقتصاددانان ناشی از ویژگی‌های پول‌های بی پشتوانه است. لذا در کنار مزایای مذکور، پول بدون پشتوانه با مشکلاتی نیز مواجه است که از جمله مهم‌ترین آنها عبارت است از:

• نداشتن ارزش ذاتی
  پول فیات هیچ ارزش ذاتی‌ ندارد و این به دولت‌ها اجازه می‌دهد که از هیچ، پول تولید کنند و این موضوع می‌تواند منجر به تورم افسارگسیخته و فروپاشی اقتصادی آنها شود.
• دریافت کمیسیون بابت نقل و انتقالات پول
  جابجایی پول بین چندین کشور برای مردم عادی هزینه بر است و خیلی از بانک‌ها کمیسیون برای این کار دریافت می کنند.
• خطر تاریخی
  از نظر تاریخی استفاده از پول بدون پشتوانه منجر به فروپاشی اقتصادی شده است و نشان می‌دهد که این سیستم از نظر تاریخی کمی خطرناک بوده و ریسک دارد.
• تورم
  از زمان ایجاد پول‌های بدون پشتوانه، تورم با آن هم‌نشین بوده است. دولت‌ها با چاپ پول‌هایی که نمی‌توانستند ارزشی برای آنها ایجاد کنند، درگیر مفهومی به نام تورم شدند. خطر بزرگ در استفاده از پول فیات تورم بحرانی و افزایش بیش از حد نقدینگی به دلیل نامحدود بودن آن است. معمولاً تمامی کشورها از ارگانی به نام بانک مرکزی برای کنترل تولید پول استفاده می‌نمایند. در زمان امروزی پول کاغذی و سکه‌ها تنها ارزهای فیات و استاندارد طلا درصد بسیار کمی از حجم نقدینگی را تشکیل می‌دهند و بیشتر نقدینگی تنها به صورت پس‌انداز در بانک‌ها موجود است. بانک‌های مرکزی با کنترل نرخ بهره و تعیین نرخ ذخیره برای بانک‌ها حجم نقدینگی را کنترل می‌کنند.
• از بین رفتن دولت‌ها
  یکی دیگر از خطرهایی که پول بی پشتوانه را تهدید می‌کند، از بین رفتن دولت‌ها است. چون این دولت‌ها هستند که به علت وجود و فعالیت‌هایی که انجام می‌دهند به پول ملی هر کشور اعتبار و ارزشی مناسب می‌بخشند. اگر دولتی نابود شود، ارزش پول ملی آن نیز به نابودی کشیده می‌شود.

محدثه رئیسی
دانشجوی دکتری اقتصاد دانشگاه تهران

ارز فیات چیست؟

به بیانی ساده، ارز فیات (به نام‌های پول فیات یا پول بی‌پشتوانه نیز شناخته می‌شود)، پولی قانونی است که ارزش آن وابسته به کشور چاپ کننده آن است تا یک کالای فیزیکی مانند طلا و نقره.

قدرت دولتی که ارزش ارز فیات را تعیین می‌کند ویژگی بسیار مهم این نوع پول است. اکثر کشورهای جهان از سیستم ارز فیات برای خرید کالا و استفاده از خدمات، سرمایه‌گذاری و پس‎انداز استفاده می‌کنند.

ارز فیات جایگزین استاندارد طلا و سایر سیستم‌های پول کالایی شده است. ارزش این نوع ارز وابسته به رابطه بین سطح تقاضا و عرضه و ثبات دولت صادرکننده آن است. اکثر پول‌های کاغذی مدرن مانند دلار و یورو جزو ارزهای فیات محسوب می‌شوند.

تاریخچه ارز فیات

ریشه ارز فیات به چندین قرن قبل در کشور چین بر می‌گردد. استان سیچوآن این کشور در طول قرن 11 میلادی تصمیم به چاپ پول کاغذی گرفت. در ابتدا، این پول قابل تبادل با ابریشم، طلا یا نقره بود. ولی در نهایت به دنبال به قدرت رسیدن «قوبلای خان» سیستم ارز فیات در طول قرن 13 راه افتاد.

تاریخ‌شناسان ادعا می‌کنند این پول در سقوط امپراتوری مغول نقش داشته است که علت اصلی آن را هزینه کردن بیش از حد و ابرتورم می‌دانند.

این ارز همچنین در طول قرن 17 در اروپا توسط کشورهایی مانند اسپانیا، سوئد و هلند استفاده شد. این سیستم در سوئد موفق نبود و دولت در نهایت آن را با استاندارد نقره جایگزین کرد.

در دو قرن بعد، فرانسه نو در کانادا، مستعمره‌های آمریکایی و سپس دولت فدرال آمریکا ارز فیات را امتحان کردند و نتایج متفاوتی گرفتند.

در قرن بیستم میلادی، دولت آمریکا به مقدار محدود به استفاده از سیستم پول کالایی مجددا رو آورد. در سال 1933، دولت جلوی مبادله پول کاغذی با طلا را گرفت.

ایالات متحده به طور رسمی در سال 1972 سیستم پولی خود را از استاندارد طلا به ارز فیات تغییر داد.

در سال 1972، ایالات متحده تحت ریاست جمهوری «نیکسون» کاملا استاندارد طلا را کنار گذاشت تا در سطح جهانی افول آن نهایی شود و این کشور تصمیم به استفاده از سیستم پول فیات بگیرد. نتیجه این تصمیم استفاده از پول بی‌پشتوانه در جهان بود.

ارز فیات در مقابل استاندارد طلا

سیستم استاندارد طلا امکان تبدیل پول کاغذی به طلا را ممکن می‌ساخت. در حقیقت، پشتوانه تمام پول‌های کاغذی مقدار محدودی طلا بود که در اختیار دولت قرار داشت.

دولت‌ها و بانک‌ها در یک سیستم پول کالایی، تنها زمانی می‌توانستند ارز جدیدی را وارد اقتصاد کنند که به همان میزان ذخایر طلا در اختیار داشتند. به عنوان مثال، دولت‌ها می‌بایست برای چاپ 1 میلیون واحد از ارز ملی خود مقداری طلا به ارزش 1 میلیون واحد از آن ارز در بانک مرکزی خود ذخیره می‌کردند. این سیستم توانایی دولت‌ها را برای خلق پول و افزایش ارزش ارز براساس عوامل اقتصادی را محدود می‌کرد.

از سوی دیگر، پول تحت سیستم فیات قابل تبدیل به دارایی یا کالای دیگری نیست. مقامات دولتی با پول بدون پشتوانه می‌توانند مستقیما روی ارزش ارز خود تاثیر بگذارند و آن را به شرایط اقتصادی گره بزنند.

کشور‌ها و بانک‌های مرکزی آن‌ها، کنترل به مراتب بیشتری روی سیستم ارز دارند. آن‌ها می‌توانند در مقابل رویدادها و بحران‌های مختلف مالی با ابزارهای گوناگون مانند ایجاد بانکداری ذخیره کسری و استفاده از تسهیلات کمی، واکنش نشان دهند.

در سیستم استاندارد طلا، پشتوانه تمام پول‌های کاغذی مقدار محدودی طلا بود که در اختیار دولت قرار داشت.

حامیان استاندارد طلا معتقدند که این سیستم ارزی باثبات‌تر است، چون پشتوانه آن کالایی باارزش و فیزیکی است. در مقابل طرفداران ارز فیات بر این باورند قیمت طلا اصلا ثبات ندارد. گرچه در قالب این مفهوم، ارزش ارز کالایی و همچنین ارز بی‌پشتوانه می‌تواند نوسان داشته باشد. اما دولتی که از یک سیستم پول فیات استفاده می‌کند برای مقابله با یک بحران اقتصادی، انعطاف‌پذیری بیشتری خواهد داشت.

معایب و مزایای استفاده از ارز فیات

اقتصاددانان و سایر کارشناسان مالی در ارزهای فیات و استاندارد طلا حمایت از ارز فیات به یک توافق جمعی نرسیده‌اند. مدافعان و مخالفان معایب و مزایای این سیستم ارزی را این گونه بیان می‌کنند:

کمیابی: پول فیات تحت تاثیر کمیابی یک کالای فیزیکی مانند طلا قرار نمی‌گیرد یا به واسطه آن محدود نمی‌شود.

هزینه: خلق ارز بدون پشتوانه در مقایسه با پول کالایی به مراتب ارزان‌تر است.

واکنش‌پذیری: ارز فیات این انعطاف‌پذیری را به دولت‌ها و بانک‌های مرکزی آن‌ها می‌دهد تا با بحران‌های اقتصادی مقابله کنند.

مبادلات بین‌المللی: تمام کشورهای جهان از ارز بدون پشتوانه استفاده می‌کنند و برای مبادلات بین‌المللی فرم قابل قبولی است.

راحتی: این ارز برخلاف طلا وابسته به ذخایر فیزیکی که به نگهداری، حفاظت، نظارت و سایر امور هزینه‌بر نیاز دارند، نیست.

بدون ارزش ذاتی: پول فیات ارزش ذاتی ندارد. همین قضیه به دولت‌ها اجازه می‌دهد از هیچ پول خلق کنند که می‌تواند منجر به ابرتورم (تورم بدون کنترل) و فروپاشی سیستم اقتصادی آن‌ها شود.

سابقه خطرناک: اگر به گذشته نگاه کنیم، استفاده از سیستم‌های ارز فیات معمولا منجر به فروپاشی‌های اقتصادی شده است که نشان می‌دهد این سیستم‌ها خطراتی دارند.

زیمبابوه نمونه بارز استفاده سو از سیستم ارز فیات

دولت آفریقایی زیمباوه در اوایل دهه 2000 بدترین حالت ممکن استفاده از سیستم ارز فیات را به تصویر کشید. بانک مرکزی این کشور در واکنش به مشکلات بغرنج اقتصادی شروع به چاپ پول با سرعت سرسام‌آور کرد.

نتیجه آن ابرتورم بود که در سال 2008 به 230 تا 500 میلیون درصد رسید. قیمت‎ها سریعا بالا رفت و مصرف‌کنندگان مجبور بود فقط برای خرید مایحتاج ابتدایی خود با کیسه‌های پر از پول به خرید بروند. در اوج این بحران، 100 تریلیون دلار زیمباوه تنها معادل 40 سنت دلار آمریکا بود!

ارز فیات در مقابل ارز دیجیتال

ارز بدون پشتوانه و ارز دیجیتال یک وجه مشترک دارند؛ پشتوانه هیچ‌ کدام یک کالای فیزیکی نیست، ولی شباهت آن‌ها همین جا تمام می‌شود.

با آن که پول بدون پشتوانه تحت کنترل بانک‌های مرکزی و دولت‌ها قرار دارد، ولی ارزهای دیجیتال الزاما غیرمتمرکز هستند. این غیرمتمرکز بودن را تا حد زیادی می‌توان به دفتر کل دیجیتال توزیع شده‌ای که با نام بلاک‌چین شناخته می‌شود، نسبت داد.

یک تفاوت قابل توجه دیگر بین این دو سیستم نحوه تشکیل هر کدام از این دو پول است. بیت کوین مانند اکثر ارزهای دیجیتال یک سطح تامین کنترل‌شده و محدود دارد. در مقابل، بانک‌ها می‌توانند براساس قضاوت خود از نیازهای اقتصادی یک دولت از هیچ ارز فیات خلق کنند.

تنها شباهت ارز فیات و ارز دیجیتال بدون پشتوانه بودن آن‌ها است.

به علت این که ارزهای دیجیتال یک شکل دیجیتال از پول به شمار می‌روند، رقیب فیزیکی ندارند و بدون مرز هستند. بنابراین محدود به کشور خاصی نیستند و مبادلات جهانی با آن‌ها راحت‌تر انجام می‌شود.

علاوه بر این، تراکنش‌های ارزهای دیجیتال برگشت‌ناپذیر هستند و ویژگی‌های ذاتی این ارزها باعث می‌شود ارزهای فیات و استاندارد طلا تا ردیابی آن‎ها در مقایسه با سیستم فیات به مراتب سخت‌تر باشد.

لازم به ذکر است، بازار ارز دیجیتال به مراتب کوچک‌تر است و بنابراین نسبت به بازارهای سنتی نوسان بسیار بیشتری دارد. احتمالا همین قضیه یکی از دلایلی است که ارزهای دیجیتال هنوز مورد پذیرش گسترده قرار نگرفتند. اما هرچه اقتصاد دنیای کریپتو رشد پیدا کند و به بلوغ بیشتری برسد، این نوسانات احتمالا کاهش پیدا خواهد کرد.

سخن پایانی

آینده هر دو نوع ارزی که اشاره کردیم از قطعیت لازم برخوردار نیست. با آن که ارزهای دیجیتال همچنان مسیر طولانی در پیش دارند و یقینا با چالش‌های متعددی روبرو خواهند شد، ولی پیشینه ارز فیات نشان از آسیب‌پذیری این نوع پول دارد.

به همین علت، افراد مختلف برای انجام تراکنش‌های مالی خود حداقل تا حدی، در حال بررسی احتمال‌های گوناگون یک سیستم کریپتوکارنسی قابل اعتماد هستند.

یکی از تفکرات اصلی خلق بیت کوین و ارزهای دیجیتال بررسی شکل جدیدی از پول است که براساس یک شبکه توزیع شده همتا به همتا ساخته شده باشد.

به احتمال خیلی زیاد علت خلق بیت کوین جایگزین شدن کامل با سیستم ارز فیات نبوده، بلکه هدف ارئه یک شبکه اقتصادی جایگزین است. با این حال، بیت کوین یقینا این پتانسل را دارد که یک سیستم مالی بهتر برای یک جامعه بهتر به وجود آورد.

ارز فیات چیست؟

به زبان ساده، ارز فیات ارزی قانونی است که ارزش خود را، به جای یک کالا، از دولت صادرکننده آن به دست می آورد. قدرت دولتی که ارزش ارز فیات را تعیین می کند، عامل مهمی در میزان ارزش این نوع پول است.

اکثر کشورهای جهان از سیستم ارز فیات برای خرید کالا و خدمات، سرمایه گذاری و پس انداز استفاده می کنند. ارز فیات در تعیین ارزش پول قانونی جایگزین استاندارد طلا (سیستم پولی که در آن، واحد محاسبه اقتصادی استاندارد وزن ثابتی از طلا می‌باشد) و سایر سیستم های مبتنی بر کالا شد.

ظهور ارز فیات

ارز فیات قرن ها پیش در چین به وجود آمد. در قرن یازدهم، استان سیچوان شروع به انتشار پول کاغذی کرد. در ابتدا، دارندگان این ارز قادر بودند تا آن را با ابریشم، طلا یا نقره مبادله کنند.

اما زمانی که کوبلای خان به قدرت رسید، یک سیستم ارزی فیات را در قرن سیزدهم راه‌اندازی کرد. مورخان عقیده دارند که این پول نقش مهمی در سقوط امپراتوری مغول داشته است و صرف هزینه‌های بیش از حد و تورم فوق‌العاده دلیل اصلی سقوط آن بوده است.

در قرن هفدهم، پول فیات در اروپا نیز مورد استفاده قرار گرفت و توسط اسپانیا، سوئد و هلند پذیرفته شد. این سیستم در سوئد با شکست مواجه شد و دولت در نهایت آن را با استاندارد نقره (سیستم پولی که در آن، واحد محاسبه اقتصادی استاندارد، وزن ثابتی از نقره است) جایگزین کرد.

در طول دو قرن بعدی، فرانسه جدید در کانادا، مستعمرات آمریکا، و سپس دولت فدرال ایالات متحده نیز پول فیات را با نتایج متفاوتی آزمایش کردند.

در قرن بیستم، ایالات متحده، به صورت محدودی، مجددا رویکرد استفاده از ارز مبتنی بر کالا را اتخاذ کرد. در سال 1933، دولت به روش مبادله پول کاغذی با طلا پایان داد. در سال 1972، در زمان ریاست جمهوری نیکسون، ایالات متحده استاندارد طلا را به کلی کنار گذاشت و لغو آن را در مقیاس بین المللی اعلام کرد و به سیستم ارز فیات روی آورد. این اقدام منجر به استفاده از ارز فیات در سراسر جهان شد.