رفتار هیجانی در بازارهای مالی

بورس

چرا بورس دوباره به مدار نزولی بازگشت؟ - تاثیر رفتارهای هیجانی سهامداران

سرویس مجله - یک کارشناس بازار سرمایه گفت: در چند روز گذشته وزیر اقتصاد توضیحاتی را در خصوص عدم فروش اوراق توسط دولت در مهرماه ارائه داد که بررسی های انجام شده از سوی کارشناسان هم صحت این موضوع را تایید کرد؛ بنابراین ریزش بازار ناشی از فروش اوراق دولتی نیست.

به گزارش سرویس مجله برخط نیوز به نقل از همشهری - ایرنا، مرتضی امیری به نوسان اخیر معاملات بورس اشاره کرد و افزود: معاملات بورس از دو هفته گذشته وارد دوران تعادلی شد و همچنان این بازار در وضعیتی از تعادل نسبی به سر می برد که در آن با صف های خرید و فروش مواجه هستیم.

وی به فروش و رفتارهای هیجانی اکثر سهامداران در روند نوسانی معاملات بورس اشاره کرد و گفت: وجود چنین رفتار هیجانی در بازار شامل حال اکثر سهامداران نمی شود اما توصیه همیشگی فعالان بازار به سهامداران، پرهیز از رفتارهای هیجانی و اعتماد هر چه بیشتر به نهادهای مالی فعال در بازار سرمایه مانند سبدگردان ها و صندوق های سرمایه گذاری است.

امیری در پاسخ به سئوالی مبنی بر اینکه آیا بازار در وضعیت فعلی به نقطه ای از ارزندگی برای سرمایه گذاری رسیده است یا خیر، اظهار کرد: قطعا با توجه به پیش بینی رشد سودآوری شرکت ها ناشی از بهبود حاشیه سود آنها، انتظارات تورمی و نیز روند رو به رشد قیمت های جهانی در برخی از کامودیتی ها (مواد پایه و معدنی) نظیر اوره، قیمت های فعلی سهام رفتار هیجانی در بازارهای مالی بسیاری از شرکت ها به نقطه ای از جذابیت برای سرمایه گذاری در این بازار رسیده اند.

به گفته این کارشناس بازار سرمایه، از سوی دیگر سهام تعداد زیادی از شرکت های سرمایه گذاری هم در قیمت های کمتر از ارزش ذاتی خود در حال معامله هستند که بهتر است سهامداران از میان آنها و از طریق تحلیل وضعیت شرکت ها، سهام مناسبی را برای سرمایه گذاری انتخاب کنند.

وی به حمایت های اخیر دولت در حوزه بازار سرمایه اشاره کرد و گفت: اصولاً بهترین اقدامی که هر دولتی می تواند در خصوص همه بازارهای سرمایه گذاری انجام دهد، تقویت هرچه بیشتر بازوهای نظارتی خود به منظور کنترل و پیشگیری از بروز تخلفات است.

امیری اظهار کرد: همچنین شفافیت و به روز بودن در انتشار آمارها و گزارش های دوره ای از تریبون های رسمی می تواند فضای سرمایه گذاری را تا حد زیادی از ابهاماتی که این روزها به آن دچار است، خارج سازد.

این کارشناس بازار سرمایه تاکید کرد: امیدواریم بحث هایی که این روزها در خصوص خروج احتمالی برخی از صنایع نظیر خودروسازان از شمول قیمت گذاری دستوری انجام شده است رنگ واقعیت به خود بگیرد؛ چرا که این اتفاق به طور حتم می تواند زمینه ساز اتفاقاتی مثبت در بازار باشد.

وی به علت بازگشت دوباره شاخص بورس به مدار نزولی اشاره کرد و گفت: موضوع نرخ بهره یکی از مؤلفه های کلیدی در نوسانات بازار سرمایه به ویژه طی دو سال اخیر بوده است که به نظر می رسد بازار حساسیت خاصی را روی این موضوع داشته باشد.

امیری خاطرنشان کرد: از سوی دیگر اقدام بانک مرکزی در خصوص انتشار هفتگی نرخ بهره بین بانکی که می توان از آن به عنوان قدمی مثبت در زمینه شفافیت یاد کرد، توجه بازار را به روند رو به رشد اخیر نرخ بهره معطوف کرده است.

این کارشناس بازار سرمایه در پاسخ به سئوالی دیگر مبنی بر اینکه اوراق بدهی تا چه میزان در ریزش شاخص بورس تاثیرگذار بوده است، گفت: طی چند روز گذشته وزیر اقتصاد در فضای مجازی در خصوص عدم فروش اوراق توسط دولت در مهرماه اظهار نظراتی را داشت که بررسی های انجام شده از سوی کارشناسان هم صحت این موضوع را تایید کرد و نشان داد که ریزش بازار در چند روز اخیر ناشی از فروش اوراق دولتی نبوده است.

وی بیان کرد: حجم بالای معاملات بازار بدهی که در برخی از روزها در فرابورس مشاهده شده است، عمدتاً ناشی از عملیات بازار باز بانک مرکزی و خرید و فروش اوراق بین بانک مرکزی، بانک های و صندوق های با درآمد ثابت بوده است و ارتباطی با فروش اوراق و تامین مالی دولت ندارد.

منشاء رفتارهای هیجانی اقتصادی مردم کجاست؟

مدیر گروه اقتصاد دانشگاه اراک دلیل رفتارهای هیجانی مردم در بازارهای مالی را بی ثباتی اقتصادی و عدم اعتماد به آینده تورمی عنوان کرد.

کاوه درخشانی در گفتگو با اقتصادنگار به نقل از ایسنا، اظهار کرد: در شرایط بی ثباتی اقتصادی و عدم اعتماد به آینده تورمی، خود به خود پول به اصطلاح داغ می شود و افراد تمایلی به نگهداری پول نقد ندارند و مدام به دنبال تبدیل پول خود به دارایی و سرمایه هستند.

وی افزود: در واقع در شرایط تورمی، افراد تمایل دارند مدام دارایی های خود را تبدیل به دارایی های دیگر کنند و به همین دلیل است که رفتارهای هیجانی در بازارهای مالی مشاهده می شود.

مدیر گروه اقتصاد دانشگاه اراک تصریح کرد: مهمترین نکته ای که در این خصوص مطرح می شود این است که برای رفع این مشکل باید انتظارات تورمی بهبود پیدا کرده و سیاست گذاری های درست انجام شود و حتی اگر این اتفاق نمی تواند درست انجام شود عملا محدودیتی در مسیر فعالیت های با ثبات و فعالیت های تولیدی نیز قرار نگیرد.

درخشانی بیان کرد: در برخی شرایط، اقتصاد جامعه بی ثبات است، اما در این شرایط مانع و محدودیتی هم بر سر راه فعالیت تولیدی وجود ندارد، در مقابل در برخی از مواقع در عین حال که شرایط بی ثبات است، علاوه بر محدودیت های رفتار هیجانی در بازارهای مالی بر سر راه فعالیت های تولیدی یا انگیزه های سودجویانه، طوری توسط مسئولین عمل می شود که به دلیل موانع و محدودیت ها فعالیت های سفته بازانه نیز تشدید می شود.

وی در این رابطه توصیه خود را اینگونه مطرح کرد: در این مسیر پیشنهاد می شود حداقل موانع بر سر راه مسیرهایی که باعث می شود قسمتی از این سرمایه به سمت بخش واقعی اقتصاد و تولید مثمر حرکت کند،

آنچه درباره روانشناسی معامله گری باید بدانید

روانشناسی معامله گری در حقیقت به احساسات و وضعیت ذهنی اشاره دارد که به موفقیت یا شکست در معاملات کمک می کند. روانشناسی معامله گری جنبه های مختلفی از شخصیت و رفتارهای یک فرد را نشان می دهد که بر اقدامات تجاری آنها تأثیر می گذارد. این روانشناسی می تواند به اندازه سایر ویژگی ها مانند دانش، تجربه و مهارت در تعیین موفقیت معاملات مهم باشد. نظم و انضباط و ریسک ‌پذیری دو مورد از حیاتی‌ ترین جنبه‌ های روان‌شناسی معاملات هستند زیرا اجرای این جنبه‌ ها توسط یک معامله ‌گر برای موفقیت طرح معاملاتی او حیاتی است. ترس و طمع معمولاً با روانشناسی معاملات مرتبط است، در حالی که چیزهایی مانند امید و پشیمانی نیز در رفتار معاملاتی نقش دارند.

درک روانشناسی معامله گری

مهارت های زیادی برای معامله گری موفق در بازارهای مالی مورد نیاز است. این مهارت ها شامل توانایی ارزیابی اصول یک دارایی (مانند سهام یک شرکت) و تعیین جهت روند دارایی می شوند اما هیچ یک از این مهارت های فنی به اندازه طرز فکر معامله گر مهم نیست. احساسات، تفکر سریع و اعمال نظم و انضباط، اجزایی از چیزی است که ما آن را روانشناسی معامله گری می نامیم.

روانشناسی معامله گری یا روانشناسی تجارت می تواند با چند احساس و رفتار خاص مرتبط باشد که اغلب کاتالیزورهای معاملات بازار هستند. توصیفات مرسوم رفتارهای هیجانی در بازارها، بیشتر معاملات هیجانی را به حرص یا ترس نسبت می دهند.

حرص و طمع را می توان به عنوان میل بیش از حد به ثروت در نظر گرفت، آنقدر زیاد که گاهی عقلانیت و قضاوت را تحت الشعاع قرار می دهد. بنابراین، این توصیف سرمایه گذاری الهام گرفته شده از حرص یا تجارت غیرمنطقی، فرض می کند که احساسات طمع می تواند معامله گران را به سمت انواع رفتارهای غیرصحیح سوق دهد. این رفتارها و اقدامات ممکن است شامل انجام معاملات با ریسک بالا، خرید سهام یک شرکت یا فناوری آزمایش نشده فقط به دلیل افزایش سریع قیمت آن، یا خرید ارز دیجیتال بدون تحقیق در مورد سرمایه گذاری اساسی باشد.

علاوه بر این، طمع ممکن است سرمایه‌ گذاران را ترغیب کند که در معاملات سودآور بیش از حد مطلوب، باقی بمانند و در تلاش برای برداشتن سود اضافی یا گرفتن موقعیت‌ های سوداگرانه بزرگ باشند. طمع در مرحله نهایی بازارهای صعودی، زمانی که حدس و گمان بیداد می کند و سرمایه گذاران احتیاط را کنار می گذارند، آشکارتر است.

در مقابل، ترس باعث می ‌شود معامله‌ گران به دلیل نگرانی از ضررهای زیاد، موقعیت‌های خود را زودتر ببندند یا از ریسک کردن خودداری کنند. ترس در بازارهای نزولی قابل لمس است و این یک احساس قوی است که می تواند باعث شود معامله گران و سرمایه گذاران با عجله برای خروج از بازار غیرمنطقی عمل کنند. ترس اغلب به وحشت تبدیل می شود که به طور کلی باعث فروش قابل توجهی در بازار می شود.

تحلیل تکنیکال

روانشناسی معامله گری اغلب برای تحلیلگران فنی و تکنیکالی مهم است که بر روی تکنیک های نمودارسازی تکیه می کنند تا تصمیمات تجاری خود را هدایت کنند. نمودارهای امنیتی می تواند طیف گسترده ای از بینش ها را در مورد یک حرکت امن ارائه دهد. در حالی که تکنیک‌ های تجزیه و تحلیل فنی و رفتار هیجانی در بازارهای مالی ترسیم نمودار که می ‌توانند در تشخیص روند فرصت‌ های خرید و فروش مفید باشند، نیاز به درک و شهود برای حرکت‌ های بازار دارد که از روان ‌شناسی معامله گری سرمایه‌ گذاران ناشی می‌ شود.

موارد متعددی در نمودارهای فنی و تحلیل های تکنیکال وجود دارد که در آن یک معامله گر باید نه تنها به دانش تحلیل نموداری تسلط داشته باشد، بلکه به دانش خود در مورد امنیتی که دنبال می کند و شهود خود برای تأثیر عوامل گسترده تر بر بازار نیز تکیه کند. معامله گرانی که توجه زیادی به تأثیرات جامع قیمت، نظم و انضباط و اطمینان دارند، روانشناسی معاملاتی متعادل تری را نشان می دهند که معمولاً به موفقیت آن ها کمک می کند.

مالی رفتاری

بخشی از روانشناسی معامله گری این است که بفهمیم چرا افراد در بازار یا سایر مسائل پولی تصمیمات غیرمنطقی می گیرند. مالی رفتاری زیرشاخه ای از اقتصاد رفتاری است که تأثیرات روانی و سوگیری هایی را ارائه می دهد که بر رفتارهای مالی سرمایه گذاران و متخصصان مالی تأثیر می گذارد. علاوه بر این، تأثیرات و سوگیری‌ ها می ‌تواند منشأ تبیین انواع ناهنجاری‌ های بازار، به ‌ویژه ناهنجاری‌ های موجود در بازار سهام، ارزهای دیجیتال و … مانند افزایش یا کاهش شدید قیمت دارایی باشد.

مالی رفتاری معمولاً شامل مفاهیم زیر است:

حسابداری ذهنی: حسابداری ذهنی به تمایل افراد به تخصیص پول برای اهداف خاص اشاره دارد.

رفتار گله: رفتار گله بیان می کند که افراد تمایل دارند رفتارهای مالی اکثریت گروه (گله، توده) را تقلید کنند. گله داری در بازار به دلیل پشت سرگذاشتن ها و فروش های چشمگیر بدنام است.

شکاف عاطفی: شکاف عاطفی به تصمیم گیری براساس احساسات شدید یا فشارهای عاطفی مانند اضطراب، خشم، ترس یا هیجان اشاره دارد. احساسات اغلب یک دلیل کلیدی برای انتخاب های غیر منطقی و منطقی افراد هستند.

لنگر انداختن: لنگر انداختن به ضمیمه کردن یک سطح هزینه به یک مرجع خاص اشاره دارد. شامل هزینه‌ های مداوم براساس سطح بودجه یا منطقی ‌سازی هزینه‌ ها براساس ابزارهای رضایت ‌بخش مختلف.

در لنگر انداختن فرد ایده ها و پاسخ های اولیه خود را بر یک نقطه از اطلاعاتش استوار می کند و تغییراتی را براساس آن نقطه شروع ایجاد می کند. در این حالت شخص از یک عدد یا مقدار هدف خاص به عنوان نقطه شروع استفاده می کند که به عنوان لنگر شناخته می شود و متعاقباً آن اطلاعات را تا رسیدن به یک مقدار قابل قبول در طول زمان تنظیم می کند. البته اغلب، این تنظیمات ناکافی و بسیار نزدیک به لنگر اصلی هستند و زمانی که لنگر بسیار متفاوت از پاسخ واقعی باشد، مشکل ایجاد می ‌کند.

خود اسنادی: خود اسنادی به تمایل به انتخاب براساس اعتماد بیش از حد به دانش یا مهارت خود اشاره دارد. انتساب به خود معمولاً از یک استعداد ذاتی در یک منطقه خاص سرچشمه می گیرد. در این دسته، افراد تمایل دارند دانش خود را بالاتر از دیگران رتبه بندی کنند، حتی زمانی که به طور عینی کوتاهی می کنند.

غلبه بر طمع

یک ضرب المثل قدیمی در وال استریت وجود دارد که رفتار هیجانی در بازارهای مالی می گوید “خوک ها را سلاخی می کنند.” این عادتی است که سرمایه ‌گذاران حریص دارند که به مدت طولانی در یک موقعیت برنده باقی می مانند تا آخرین افزایش قیمت را ببینند اما غافل از اینکه دیر یا زود، روند معکوس می شود و حریصان گرفتار می شوند.

غلبه بر طمع آسان نیست. این احساس غالباً براساس غریزه برای بدست آوردن کمی سود بیشتر است. یک معامله گر باید یاد بگیرد که این غریزه را بشناسد و یک برنامه معاملاتی مبتنی بر تفکر منطقی، (نه هوس یا غرایز)، توسعه دهد.

درک ترس

وقتی معامله‌ گران اخبار بدی درباره یک دارایی خاص یا به طور کلی در مورد اقتصاد دریافت می‌ کنند، طبیعتاً می ‌ترسند. آنها ممکن است بیش از حد واکنش نشان دهند و احساس کنند مجبور هستند دارایی های خود را نقد کنند، پول نقد داشته باشند و از ریسک کردن بیشتر خودداری کنند. اگر این کار را انجام دهند، ممکن است از ضررهای خاصی جلوگیری کنند اما ممکن است برخی از دستاوردها را نیز از دست بدهند.

معامله گران باید بدانند ترس چیست: یک واکنش طبیعی به یک تهدید درک شده. معامله گران باید در نظر داشته باشند که از چه چیزی می ترسند و چرا از آن می ترسند. اما این تفکر باید قبل از خبر بد رخ دهد، نه در وسط آن. ترس و طمع دو احساس درونی هستند که باید کنترل شوند.

با فکر کردن از قبل، معامله گران می دانند که چگونه رویدادها را به طور غریزی درک می کنند و به آنها واکنش نشان می دهند و می توانند از پاسخ احساسی عبور کنند. البته این کار آسانی نیست اما برای سلامت پرتفوی یک سرمایه گذار ضروری است نه صرفا خود سرمایه گذار.

تنظیم قوانین

یک معامله گر باید قوانینی را ایجاد کند و در هنگام بروز بحران روانی از آنها پیروی کند. دستورالعمل هایی را براساس میزان تحمل ریسک/پاداش خود برای زمان ورود به معامله و زمان خروج از آن تنظیم کنید. یک هدف سود تعیین کنید و یک توقف ضرر ایجاد کنید تا احساسات را از فرآیند خارج کنید.

علاوه بر این، ممکن است تصمیم بگیرید که کدام رویدادهای خاص، مانند انتشار سود مثبت یا منفی، باید باعث تصمیم گیری برای خرید یا فروش دارایی شود.

عاقلانه است که محدودیت هایی برای حداکثر مقداری که می خواهید در یک روز برنده شوید یا ببازید تعیین کنید. اگر به حد سود رسیدید، پول را بردارید و خارج شوید. اگر ضررهای شما به یک عدد از پیش تعیین شده رسید، خارج شوید و معامله را ادامه ندهید. در هر صورت، شما زنده خواهید ماند تا یک روز دیگر معامله کنید.

رفتار قبیله ای و گله ای در بورس چیست؟

امنیت شاید مهم‌ترین واژه‌ای است که در سرمایه‌گذاری مطرح می‌شود. ما تمام تلاش‌مان رفتار هیجانی در بازارهای مالی را می‌کنیم تا امنیت سرمایه‌مان را در بازارهای مالی به ویژه بازار بورس به خطر نیاندازیم و ریسک کاهش سرمایه را به پایین‌ترین حد ممکن برسانیم، اما این مورد استثناهایی هم دارد که رفتار قبیله ای و گله ای در بورس یکی از آن‌ها است. در بعضی از موارد به دلیل پیروی از جمع و همراه شدن با دیگران این امنیت را، دقیقا به این دلیل که در همراهی با دیگران نوعی احساس امنیت نهفته است، به خطر می‌اندازیم. تضادی که برای بسیاری گران تمام شده است و بخشی از سرمایه خود را در بازارهای مالی به دلیل این همراهی از دست داده‌اند. در این مطلب به سراغ رفتار قبیله‌ای و گله‌ای در بازار بورس می‌رویم و سعی می‌کنیم با این موضوع مهم و حیاتی بیشتر آشنا شویم. با ما همراه باشید.

منظور از رفتار قبیله‌ای و گله‌ای چیست؟

تفکر گله‌ای، رفتاری است که به پیروی از جمع و بدون تفکر و داشتن پایه‌های منطقی انجام می‌شود. در واقع این پیروی بدون تفکر و غیر منطقی شباهت بسیاری به رفتار حیوانات و تبعیت و الگو گرفتن آن‌ها از رفتار گله دارد. این نوع رفتار، نوعی عمل غریزی است و در واقع این گونه می‌توان گفت که بشر مستعد رفتار گله‌ای است.

اجتماعی شدن و همراه شدن با جمعیت در ذات همه انسان‌ها وجود دارد و این پیروی از جمع حتی ممکن است به صورت ناخودگاه انجام شود. یعنی ما متوجه نباشیم عملی را تنها به این دلیل که خیل عظیمی از انسان‌ها در حال انجام آن هستند و به صورت توده‌وار انجام می‌دهیم.

در این حالت برخلاف تصور، انسان به سراغ بهترین تصمیم ممکن نمی‌‌رود بلکه بر پایه احساسات، هیجانات و ترس‌های آگاه و ناخودآگاهش است که انتخاب می‌کند و به همین دلیل هم می‌تواند خود را در معرض آسیب‌های گوناگونی قرار دهد.

حتی این تبعیت از جمع به حدی می‌رسد که گاهی اوقات برخی از ما در ناخودآگاه‌مان ترجیح می‌دهیم با جماعت حرکت کنیم و شکست بخوریم تا عملی برخلاف دیگران انجام دهیم.

تفکر قبیله ای و گله ای در بورس

تفکر گله ای را در همه شئونات زندگی انسان‌ها می‌توان دید، بازار سرمایه و بورس هم یکی از میادین جولان این رفتار توده ای است. این حالت در بازار بورس زمانی رخ می‌دهد که عده زیادی اقدام به خرید یک سهم می‌کنند و افراد دیگری هم بدون تفکر و برنامه‌ریزی از این رفتار پیروی و آن سهم یا دارایی را خریداری می‌کنند که این امر تجار و سرمایه‌گذاران را در موقعیت آسیب‌پذیری رفتار هیجانی در بازارهای مالی قرار می‌دهد.

این نوع از رفتار در زمان‌های زیادی در بازارهای مالی دیده می‌شود، اما در برخی بازه‌های زمانی به ویژه مواقعی که تعادل در بازارهای مالی وجود ندارد و احساسات و هیجانات مهمترین عامل حرکت هستند، بیشتر بروز می‌کند و می‌تواند ناشی از موقعیت زمانی خاصی باشد.

دلایل رفتار قبیله ای و گله ای در بورس چیست؟

پیروی از جمع و به خطر انداختن سرمایه بدون داشتن پایه منطقی و تفکر دلایل زیادی می‌تواند داشته باشد.

• یکی از دلایل بروز این رفتارها شاید این باشد که رفتار گله‌ای انتقادات را از شخص دور و متوجه جمعیت زیادی می‌کند که آن رفتار را انجام داده‌اند. در این صورت اگر با سرمایه‌گذاری ضرری متوجه شما شود، هم خود شما و هم دیگران می‌توانید با توجه به این که افراد زیادی دچار ضرر شده‌اند، این سرمایه‌گذاری اشتباه را توجیه کنید.
• یکی دیگر از دلایلی که موجب رفتار قبیله ای و گله ای در بورس می‌شود، نداشتن تخصص کافی در این حوزه است. در کل بروز رفتارهای قبیله‌ای و گله‌ای در بازارهای مالی که حضور در آن‌ها به مهارت و دانش بالایی نیاز دارد و بسیاری از سرمایه‌گذاران نیز تخصص بالایی در این حوزه ندارند، تشدید می‌شود.
• سفارش‌های زیاد برای خرید یک سهم هم می‌توند برای سرمایه‌گذاران مبین این مسئله باشد که شاید کسی چیزی می‌داند که آن‌ها نمی‌دانند که موجب تقویت رفتار قبیله‌ای و گله‌ای می‌شود.
• لحظه‌ای بودن بازار سرمایه و نبود زمان کافی برای تحقیق هم می‌تواند یکی دیگر از دلایل بروز رفتارهای گله‌ای یا قبیله‌ای در بورس باشد.
• ترس هم یکی از مهم‌ترین دلایل بروز رفتار قبیله‌ای به ویژه در حالت عدم تعادل تجاری است. این ترس ممکن است بسیاری از سرمایه‌گذاران را وادار به رفتن به سمت خرید سهامی خاص کند. از سوی دیگر کسانی که تسلیم این رفتار قبیله ای نمی‌شوند هم نوع دیگری از ترس را به جان می‌خرند.

رفتار توده ای بیشتر در کدام گروه از سرمایه‌گذاران دیده می‌شود؟

وقتی افراد تخصص و مهارت بالایی در زمینه تحلیل بازارهای مالی نداشته باشند به سراغ تصمیم جمعی می‌روند و سعی می‌کنند براساس رفتار توده مردم در بازارهای مالی برای سرمایه خود تصمیم‌گیری کنند.

البته این رفتار قبیله‌ای فقط در افراد غیر متخصص دیده نمی‌شود و بسیاری از افراد حرفه‌ای هم در برخی شرایط اقدام به تبعیت از سایرین در بازارهای مالی می‌کنند. برای نمونه در شرایط عدم تعادل تجاری که رفتار گله‌ای بروز می‌کند و سرمایه‌داران ترجیح می‌دهند که جمع را دنبال کنند.

گاهی اوقات هم رفتارهای جمعی مبتنی بر شهرت است و به موضع تجاری افراد حرفه‌ای باز می‌گردد. برای مثال ممکن است یک یادداشت از سوی یک شخص مشهور و صاحب‌نظر عامل بروز این قبیل رفتارها در بازارهای مالی شود یا سیگنال یک فرد حرفه‌ای و نام‌آشنا در حوزه بورس و بازارهای مالی موجب شود تا ما رفتاری به دور از منطق انجام دهیم.

بسیاری از سهامدارن هم از این که موقعیت سرمایه‌گذاری خوبی را از دست بدهند، می‌ترسند و از رفتار جمع تبعیت می‌کنند.

گاهی اوقات هم این مروجان هستند که با تسلط بر اصول روانشناسی بازار، باعث بروز این نوع از رفتارها می‌شوند و جمع را به سمت رفتارهای مورد نظر خود سوق می‌دهند.

این قبیل رفتارهای گله‌ای و قبیله‌ای در بورس ایران هم مشاهده می‌شود که به نظر می‌رسد مهمترین دلیل رواج آن نداشتن تخصص و شناخت کافی نسبت به بورس و تحلیل‌های تکنیکال و بنیادی بازارهای مالی باشد.

معایب رفتار قبیله ای و گله ای در بورس

یکی از مهمترین معایب این نوع از رفتارهای هیجانی در بازارهای مالی که به طور کلی باید وابسته به استدلال، منطق، تحلیل و تفکر باشند، این است که اگر شما چند بار از طریق دنبال کردن جمع به سود رسیده باشید ممکن است به این رفتار گله‌ای ادامه دهید و در نهایت و با مبالغی بالاتر دچار ضرر و زیان شوید.

فرض اصلی بازار بورس و سرمایه این است که سرمایه‌گذاران براساس آگاهی، شناخت و منطق عمل می‌کنند و این گونه رفتارهای غیرمنطقی ریسک کاهش سرمایه را در بورس افزایش می‌دهد.

رفتار توده ای در بورس نه تنها در صف خرید بلکه در صف فروش سهام هم دیده می‌شود و بسیاری از افراد بدون توجه به بازار، قدرت و پتانسیل رشد سهم مورد نظر و بدون تفکر و منطق اقدام به فروش سهم خود با توجه به رفتار جمع می‌کنند.

حباب سرمایه‌گذاری و رفتار قبیله ای و گله ای در بورس

رفتار گله ای در بورس می‌تواند موجب ایجاد حباب قیمتی شود، به این معنی که تقاضا برای سهمی بالا می‌رود که ارزش ذاتی آن به اندازه این تقاضا نیست. این رفتار باعث افزایش قیمت یک سهم بسیار بالاتر از ارزش اقتصادی آن می‌شود. بسیاری از این حباب‌ها نفعی برای سرمایه‌گذاران ندارد و سرمایه آن‌ها را آسیب‌پذیر می‌کند.

و اما راه‌ حل چیست؟

با این که افراد متخصص و حرفه‌ای در زمینه بازارهای مالی هم ممکن است دچار این رفتارهای توده ای شوند و گاهی اوقات سرمایه خود را در معرض آسیب قرار دهند، اما به نظر می‌رسد بهترین راه‌حل برای جلوگیری از بروز چنین رفتارهایی آموزش بورس و کسب مهارت در تحلیل بازارهای مالی باشد.

همچنین سعی کنید همیشه این سوال را از خود بپرسید که چرا در حال حاضر جمع زیادی به دنبال سرمایه‌گذاری در بخش خاصی هستند و بر آن متمرکز شده‌اند. این را هم در نظر بگیرید که شاید آن دیگرانی هم که شما به پیروی از آن‌ها قصد سرمایه‌گذاری در حوزه مشخصی را دارید، بدون تفکر و منطق و بر پایه هیجان و احساسات اقدام به خرید سهم معینی کرده باشند.

در نهایت سعی کنید از همرنگ نبودن با جماعت نترسید. درست است رفتار جمعی رفتار هیجانی در بازارهای مالی و گله‌ای غریزی است اما به ویژه در بازارهای مالی که این تبعیت از جمع ممکن است پیامدهای نامناسبی برای سرمایه شما داشته باشد نترسید و با فکر و بر اساس منطق عمل کنید.

سخن آخر

در پایان باید گفت رفتارهای قبیله‌ای و گله‌ای یکی از آفات بازارهای مالی محسوب می‌شوند و سرمایه‌گذاران باید تا جایی که می‌توانند مراقب بروز رفتارهای هیجانی از این دست باشند، رفتارهایی که سرمایه آن‌ها را در معرض آسیب قرار می‌دهد. بازارهای مالی و بورس جایی است که باید به سلاح منطق، تفکر، شناخت و آگاهی مجهز بود تا بتوان تحلیل دقیقی از بازار انجام داد و به سوددهی مورد نظر دست پیدا کرد.

بنابراین به نظر می‌رسد بهترین راه‌حل برای این که از بروز رفتار ‌توده ای در بورس جلوگیری کنیم، آموزش دیدن در زمینه تحلیل بازارهای مالی و کسب تخصص در بورس و حوزه‌های وابسته به آن است.

چگونه تصمیم هیجانی در بورس را کنترل کنیم؟

کارشناس بازار سرمایه درباره انواع هیجانات در بازار سرمایه و نحوه کنترل آنها توضیحاتی داد.

بورس

هومن عمیدی کارشناس بازار سرمایه با اشاره به انواع هیجانات موجود در بازار سرمایه اظهار کرد: در بازار سرمایه همواره امیدها، ترس ها، هیجانات، بدبینی ها، خوش بینی‌ها و پیش‌بینی‌ها در حال معامله شدن روی تابلوی معاملات هستند. در حقیقت تابلوی بورس‌ها آثار آینده را پیش‌بینی کرده و پیش خرید یا پیش فروش می‌کنند.

او ادامه داد: هیچ کس بابت عملکرد امروز شرکت‌ها اقدام به خرید یا فروش سهام نمی‌کند. در واقع پیش‌بینی ما از آینده شرکت هاست که موجب خرید و فروش می‌شود. با خوش بینی سهامی را می‌خریم و یا با بدبینی که پیش‌بینی اقدام به فروش سهم می‌کنیم.

این کارشناس بازار سرمایه افزود: همیشه سهامداران جز، به جو عمومی بازار سرمایه توجه داشتند و هنگامی که فضای مثبتی بر بازار حاکم و همه سهم‌ها مثبت می‌شوند، یک موج هیجانی کاذب و مخرب در جهت خرید هر نوع سهم ایجاد می‌شود. صرف نظر از ارزندگی آن سهم یا آن صنعت، سهامدار فقط می‌خواهد پول خود را از حالت سهم به نقد تبدیل کند تا با موج مثبتی که ایجاد شده، او نیز منتفع شده و به سود برسد.

عمیدی ادامه داد: این نوع رفتار یکی از بزرگ‌ترین آفت‌های بازار سرمایه است. زیرا هر سهمی در یک قیمتی ارزنده است و بیش از آن قیمت، فروشی و کمتر از آن قیمت، خریدنی خواهد بود. وقتی که فقط به هیجانات توجه کنیم و به ارزش سهم توجهی نداریم، تئوری "آخرین احمق" برای آخرین سهامداری که به امید رشد قیمتی بیشتر آن سهم را می‌خرد، اتفاق می‌افتد و این بمب زمانی در دست این آدم منفجر شده و دیگر نمی‌تواند سهم خود را به نفر بعدی بفروشد. به همین دلیل به آخرین احمق معروف شده است.

او ادامه داد: این فرد فقط می‌تواند سهم خود را نگه داری کند و هر روز شاهد افت نرخ آن باشد؛ بنابراین منشا رفتار هیجانی، یک رفتار توده‌ای و عمومی است که با موج خوش بینی‌های زیاد فقط به صرف اینکه می‌خواهند سود کنند، هر سهمی را در هر قیمتی می‌خرند و به ارزندگی سهم، سوابق قیمتی و مشکلات آن سهم توجهی ندارند. به واسطه همین عدم تحلیل و صرفا داشتن رفتار هیجانی، در بیشترین ضرر و زیان ممکن قرار می‌گیرند.

این کارشناس بازار سرمایه تصریح کرد: در نقطه مقابل این فضا، یک فضای یاس، بدبینی و تردید وجود دارد. مانند فضای امروز بازار سرمایه که علی رغم اصلاح شدید قیمت‌ها به دلیل بی‌اعتمادی به روند و تجربه ضررهای سنگین، عده‌ای فرار را برقرار ترجیح داده و حاضرند با هر وضعیتی سهام خود را فروخته و از بازار خارج شوند. متاسفانه این افراد همان طیف هیجانی هستند که در بالاترین قیمت‌ها به امید رشد بیشتر سهم را خریدند، اما تحلیل آنها اشتباه بوده و نتوانستند به طیف جدیدی سهام خود را بفروشند.

او ادامه داد: به همین دلیل سهام خود را نگه داشتند و این سهام مشمول افت و اصلاح نرخ شده و این زیان برای آنها ثبت شده است. حالا این افراد می‌خواهند با هر وضعیتی از بازار خارج شوند. یعنی رفتار هیجانی در بازارهای مالی منشا هیجانات، بدون هیچ پشتوانه تحلیلی، شناسایی زیان سنگین، سرخوردگی و خروج همیشگی از این بازار را در پی خواهد داشت.

عمیدی در ادامه اظهار کرد: یکی از مهم‌ترین دلایلی که موجب تشدید و ایجاد هیجانات در بازار شد، دسترسی آسان افراد خارج از بازار به بازار سرمایه بود. برای ورود به هر بازار و فعالیتی معمولا یک مجوز فعالیت صادر می‌شود. اما در بازار سرمایه وضعیت این گونه نیست. هر کسی که تاکنون در این بازار فعالیت و کد سهامداری نداشته، توانست ظرف یک هفته علاوه بر کد سهامداری، مجوز معاملات سهام را نیز دریافت کند. به دلیل اینکه این افراد، تحلیل مشخصی نداشتند و فقط به صف‌های خرید یا فروش توجه می‌کردند، متحمل این ضررهای سنگین شدند.

او افزود: تشکیل صف در بازار سرمایه که یک بازار رقابتی و نرخ آزاد است، یکی دیگر از موارد عجیبی است که اکنون در بورس شاهد آن هستیم. به واسطه محدود بودن دامنه نوسان، توسط ارکان تصمیم گیرنده در حداکثر یا حداقل نرخ فشار خرید یا فروش منجر به تشکیل صف‌های خرید یا فروش می‌شود. میزان این صف‌ها بر تصمیم سهامداران یا افرادی که قصد سرمایه‌گذاری دارند، اثر هیجانی دارد.

کارشناس بازار سرمایه در ادامه اظهار کرد: یکی دیگر از معضلات این هیجانات در بازار سرمایه هنگامی اتفاق می‌افتد که یک نماد بعد از شفاف‌سازی و مجامع یا افشای اطلاعات دوباره بازگشایی شده و هیجان کاذبی که در آن سهم وجود دارد یا یک عده عامل ایجاد آن هستند، باعث می‌شود تا بازگشایی‌ها در محدوده‌های خیلی عجیبی قرار گرفته و بازدهی‌های عجیب یک روزه ثبت شود و بعد از آن، سهم به صف‌های فروش سنگین می‌رود.

او ادامه داد: بارها شاهد این هیجانات ناشی از بازگشایی‌ها بوده‌ایم که توسط سهامداران حرفه‌ای در بازار ایجاد شده است. این افراد سهام خود را فروخته و از بازار خارج می‌شوند و باعث ضرر و زیان عده‌ای سهامدار نوپا شده که تصور می‌کردند با خرید این سهم یک بازدهی خیلی بالاتری نصیب آنها خواهد شد. پس هیجان در بازگشایی سهام شرکت‌ها پس از تعدیل‌ها و شفاف سازی‌ها ایجاد می‌شود که بهتر است کاملا کنترل شود.

نقش حقوقی‌ها در ایجاد هیجانات

عمیدی در پاسخ به اینکه حقوقی‌ها چگونه سبب ایجاد هیجان در بازار می‌شوند، اظهار کرد: در مورد رفتار حقوقی‌ها نیز همین بحث وجود دارد. اگر یک سهامدار عمده به طور هماهنگ شروع به خرید در آن نماد کند، جو و هیجان مثبت ناشی از این خرید می‌تواند باعث توجه سایرین به سهام این شرکت شده و باعث رشد قیمتی نیز خواهد شد. این رفتار هیجانی سهامداران عمده همیشه توسط سایر سهامداران رصد و بررسی می‌شود.

او ادامه داد: یکی دیگر از مواردی که رفتار حقوقی‌ها بر بازار سرمایه اثر هیجانی دارد، این است که حقوقی‌ها در جمع آوری صف‌های فروش بسیار با شتاب و سرعت بالا خریدهای سنگین انجام می‌دهند و به محض اینکه توانستند این هیجانات مثبت را برای خود ایجاد کنند، کم کم از مدار خرید خارج شده و بعد هم که سهم‌ها و تارگت‌ها به اهداف خودشان رسیدند، همین حقوقی‌ها فروشنده آن سهم خواهند شد.

کنترل هیجانات در گرو اصلاح قوانین بازار است

این کارشناس بازار سرمایه در پاسخ به راهکارهای کنترل هیجانات در بازار اشاره کرد: تمامی بازارها در تمام دنیا از رفتارهای هیجانی بهره‌مند هستند و هیجان جز شاکله و ذات بازار است. اما برای اینکه آثار تخریبی این هیجان را بتوانیم کنترل و به حداقل برسانیم، کنیم، شاید تغییر در قوانین صف‌های خرید و فروش بازار، دامنه نوسان بازار و مقررات بازار گردانی می‌توانند کمک زیادی در کاهش هیجانات کاذب داشته باشند. همواره روندهای مستمر خیلی بیش‌تر مورد توجه هستند تا روندهای تند، اما ناپایدار و به شکل نوسانی؛ که امکان ضرر و زیان یک عده اکثریت و سود یک عده اقلیت را فراهم می‌کند.